Jak wygląda polityka migracyjna i integracyjna w unijnym Pakcie Azylu i Migracji? Na to pytanie starali się odpowiedzieć osoby uczestniczące w debacie „Z widokiem na wielopoziomowe zarządzanie migracją” w Domu Europy we Wrocławiu.
Wydarzenie odbyło się 26 marca w Domu Europy we Wrocławiu i jego celem była strategiczna i wielopoziomowa refleksja na temat zarządzania procesami w obszarze migracji i spójności społecznej. Spotkanie otworzyli: Martyna Gacek-Świecik z Przedstawicielstwa Regionalnego Komisji Europejskiej w Polsce oraz Leszek Gaś, dyrektor Biura Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu, który podkreślił wagę debaty w dobie wciąż trwającej agresji Rosji na Ukrainę. Szymon Pogorzelski, ekspert Dyrekcji Generalnej ds. Migracji i Spraw Wewnętrznych Komisji Europejskiej, streścił najważniejsze założenia polityki migracyjnej UE, w tym nowego Paktu o migracji i azylu. Zaakcentował skuteczność, humanitaryzm i zgodność z europejskimi wartościami tego aktu prawnego, który ma zapewnić efektywne procedury azylowe oraz skoncentrować się na potrzebach wrażliwych grup uchodźców. Celem Paktu jest zapewnienie równowagi pomiędzy ochroną granic i ochroną ludzi. Unia Europejska gwarantuje w tym zakresie wsparcie władzom krajowym, również poprzez współpracę z unijnymi agencjami (Europol i Frontex). Ekspert ds. migracji zwrócił uwagę na szczególną rolę regionów w zarządzaniu migracją i przypomniał, że Wrocław jest drugim po Warszawie miastem z największą liczbą migrantów w Polsce.
Pierwszy panel dyskusyjny
Po słowach wstępnych rozpocząła się pierwsza dyskusja z udziałem przedstawicielek i przedstawicieli administracji państwowej, nauki i organizacji pozarządowych, który moderowała dr Magdalena Nazimek-Rakoczy, specjalistka ds. prawnych i rzecznictwa w Stowarzyszeniu Nomada oraz Konsorcjum Migracyjnym. Uczestnikami panelu byli:
- Myroslava Keryk, prezeska Fundacji Ukraiński Dom,
- Bartłomiej Potocki, dyrektor Departamentu Integracji Społecznej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej,
- dr Marta Pachocka, ekspertka sieci Team Europe Direct, badaczka Szkoły Głównej Handlowej oraz Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Wrocławskiego,
- Mateusz Płoskonka, zastępca dyrektora Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia Urzędu Miasta Krakowa oraz przedstawiciel Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza.
Moderatorka otworzyła dyskusję mocnym stwierdzeniem, że odbywa się ona w kluczowym momencie przyjmowania nowego Paktu o migracji i azylu, trwającego wciąż kryzysu uchodźczego na granicy polsko-białoruskiej, przed wyborami samorządowymi, kiedy w Polsce brakuje systemowych rozwiązań dla zarządzania migracją na poziomie urzędów wojewódzkich. Jakie są najważniejsze wyzwania polityki migracyjnej?
Marta Pachocka zwrócił uwagę na brak centralnej polityki migracyjnej w Polsce, a także konieczność zmiany myślenia wśród Polaków, którzy powinni zaakceptować, że migracja to proces, który będzie się trwać niezależnie od ich woli. Bartłomiej Potocki dodał, że należy zacząć zauważać rolę, jaką w społeczeństwie odgrywają obywatele Polski z tłem migracyjnym. Mateusz Płoskonka wskazał na statystyki: nawet 18% mieszkańców Krakowa ma doświadczenie migracyjne.
Prezeska Keryk zwróciła też uwagę, że W związku z nasileniem się działań wojennych w Ukrainie liczba uchodźców ukraińskich w Polsce znów może rosnąć, na co zwracała uwagę Myroslava Keryk. Kolejnym ważnym wątkiem w kontekście migracji jest zmiana klimatu. Badania dowodzą jednak pozytywnego wpływu migrantów na budżet Polski. Innymi słowy – Polska migrantów potrzebuje.
Czy Unia Europejska może skutecznie stawiać czoła wyzwaniom związanym z migracją? Pachocka pozytywnie oceniła politykę migracyjną UE z perspektywy makroekonomicznej i stwierdziła, że bez unijnych ram instytucjonalnych nie jesteśmy w stanie zarządzać migracją. Unia musi współpracować z krajami spoza wspólnoty, ponieważ nie potrafi sama sprostać wszystkim kryzysom migracyjnym.
Perspektywę krajową przedstawił Potocki, dyrektor nowopowstałego Departamentu Integracji Społecznej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Do końca roku ma powstać sieć centrów integracji społecznej finansowanych z różnych źródeł w 49 byłych miastach wojewódzkich. Nastąpi również reforma indywidualnych planów integracji (IPI). W każdym urzędzie powiatowym będą pracownicy przeszkoleni zakresie migracji..
Jak powinna przebiegać partycypacja migrantów na poziomie krajowym, opowiedziała prezeska Fundacji Ukraiński Dom. Jej zdaniem Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych w Sejmie nie ma realnego wpływu, więc problemem bywa fasadowość partycypacji, a przecież nawet 7-8% Polaków ma tło migracyjne. Imigranci płacą podatki w Polsce, ale ich głos nie jest brany pod uwagę, ponieważ nie są potencjalnymi wyborcami.
Paneliści debatowali również nad tym, jak można przeciwdziałać polaryzacji społecznej. Według Potockiego należy ustalić w tym celu nową, mniej konserwatywną definicję tego, czym jest spójność społeczna, która powinna się opierać na respektowaniu praw człowieka, wspólnych wartościach, ale też na wspólnym języku. Pachocka dodała, że wszystkie osoby legalnie przebywające w danym kraju są równe wobec prawa i nie może być mowy np. o wydaleniu ich z kraju ze względu na popełnione przestępstwo – podlegają takim samym prawom i obowiązkom jak inni mieszkańcy.
Debata wywołała liczne pytania i komentarze wśród publiczności. Dyskusję zakończył Pogorzelski, który opowiedział o unijnych funduszach na cele związane z Paktem o migracji i azylu.
Drugi panel dyskusyjny
W drugiej debacie wzięli udział przedstawiciele i przedstawicielki samorządu lokalnego, nauki, organizacji i inicjatyw obywatelskich, praktyczek i praktyków integracji. Dyskusję poprowadziła Alina Szeptycka, pełnomocniczka prezydenta Wrocławia ds. równego traktowania. Zaproszonymi gośćmi byli:
- Ewa Skrzywanek, dolnośląska kurator oświaty,
- Bartłomiej Świerczewski, dyrektor Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego Wrocławia,
- dr Karolina Łukasiewicz, badaczka w Ośrodku Badań nad Migracjami Uniwersytetu Wrocławskiego.
Debatę rozpoczęło pytanie moderatorki do Bartłomieja Świerczewskiego o ocenienie etapu tworzenia lokalnej polityki migracyjnej przez Wrocław. Dyrektor wyjaśnił, że ten proces przebiega na trzech etapach, z czego pierwszym jest współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi. Ważnym wyzwaniem jest profesjonalizacja tychże organizacji, aby mogły oferować ciągłość zatrudnienia swoim pracownikom.
Ewa Skrzywanek opowiedziała o planach edukacji antydyskryminacyjnej, wskazując na dysproporcje pomiędzy małymi miejscowościami i dużymi miastami, jak Wrocław (posiadający Wrocławskie Centrum Rozwoju Społecznego), Warszawa (wspierana przed edukatorów z Muzeum Polin), czy Kraków (posiadający wielu asystentów międzykulturowych). Oprócz wspomnianych instytucji ważną rolę pełnią nauczyciele, którzy w ramach przedmiotów typu Wiedza o Społeczeństwie czy Historia i Teraźniejszość, mogą wprowadzać treści antydyskryminacyjne, realizując jednocześnie podstawy programowe.
Alina Szeptycka przypomniała, że Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej i Biuro Parlamentu Europejskiego odgrywały w tym zakresie ważną rolę w czasie rządów poprzedniej władzy, kiedy nie było przyzwolenia na wprowadzanie edukacji antydyskryminacyjnej w szkołach. Skrzywanek podkreśliła proeuropejskie nastawienie, jakie panuje obecnie w Dolnośląskim Kuratorium Oświaty. Przedstawiła też plany edukacyjne dla dzieci z tłem migracyjnym, w tym oferty wsparcia psychologicznego dla dzieci w ich języku ojczystym dzięki pomocy asystentów międzykulturowych oraz pomoc w języku ukraińskich w poradniach pedagogiczno-psychologicznych. Łukasiewicz podsumowała, że kryzys migracyjny w 2022 r. stworzył szansę na wprowadzenie uniwersalnych rozwiązań systemowych, których wcześniej nie było, wymierzonych nie tylko w sprostanie aktualnym wyzwaniom.Drugi panel dyskusyjny też zakończył się dyskusją z publicznością.
Wydarzenie było transmitowane na żywo na stronie Komisji Europejskiej w Polsce na Facebooku:
