Wolność prasy jest pod presją w UE i na całym świecie. Dowiedz się, jak Parlament Europejski wspiera pracę dziennikarzy.
Dziennikarstwo jest w coraz trudniejszej sytuacji, m.in. ponieważ nowe kanały cyfrowe są wykorzystywane do szerzenia dezinformacji w coraz bardziej podzielonym świecie. Choć Europa jest nadal najbezpieczniejszym kontynentem dla dziennikarzy i wolności mediów, w niektórych krajach dochodzi do ataków i zastraszania, a wojna Rosji z Ukrainą jeszcze pogorszyła sytuację.
Parlament Europejski wielokrotnie opowiadał się za wolnością prasy i pluralizmem mediów w UE i poza nią. Z okazji Dnia Wolności Prasy 3 maja 2023 r., posłowie i posłanki podkreślili znaczenie wolności prasy jako podstawy praw człowieka. Wyrazili zaniepokojenie nasilającymi się atakami na dziennikarzy i podkreślili, że wolna prasa jest niezbędna dla funkcjonowania demokracji.
Akt o Wolności Mediów
W marcu 2024 r. posłowie i posłanki do PE uchwalili nowe przepisy dotyczące ochrony dziennikarzy i mediów w UE przed politycznymi i ekonomicznymi wpływami. Akt o Wolności Mediów zobowiązuje kraje członkowskie UE do ochrony niezależności mediów i zakazania wszelkich nacisków, które mogłyby wpływać na decyzje redakcyjne.
Nowe przepisy zakazują organom rządowym wywierania presji na dziennikarzy i redaktorów, aby ujawnili swoje źródła. Używanie programów szpiegujących wobec dziennikarzy będzie możliwe jedynie w przypadku trwającego dochodzenia w sprawie poważnych przestępstw i będzie wymagać wcześniejszej zgody sądowej. Akt zawiera również zabezpieczenia przed arbitralnymi decyzjami dużych platform mediów społecznościowych w zakresie ograniczenia dostępu lub usunięcia treści pochodzących od niezależnych mediów.
Przepisy mają również zwiększyć świadomość społeczną na temat tego, kto kontroluje dane media. Dlatego wszystkie agencje informacyjne będą zobowiązane do ujawnienia informacji o swoich właścicielach.
Inne środki i działania chroniące wolność prasy
Nowe przepisy przyjęte w lutym 2024 r. mają chronić dziennikarzy, aktywistów i naukowców oraz ich organizacje przed postępowaniami sądowymi, które stanowią nadużycie i chcą ich uciszyć. Pozwani będą mogli wnioskować o wcześniejsze umorzenie sprawy, a sądy będą mogły nakładać na powodów obowiązek zapłaty kosztów postępowania.
W marcu 2022 r. i czerwcu 2023 r., Parlament wezwał UE do stworzenia wspólnej strategii przeciwdziałania ingerencjom zagranicznym i kampaniom dezinformacyjnym oraz zaapelował o większe wsparcie dla niezależnych mediów, osób weryfikujących informacje i badaczy.
W czerwcu 2023 r. Parlament przyjął zalecenia przeciwko nadużywaniu oprogramowania szpiegującego, które zostało nielegalnie użyte przeciwko dziennikarzom i przeciwnikom politycznym.
3 maja 2023 r. Parlament otworzył nabór zgłoszeń do trzeciej edycji Nagrody Dziennikarskiej im. Daphne Caruany Galizii. Nagroda, upamiętniająca maltańską dziennikarkę zabitą w zamachu bombowym w 2017 r., jest przyznawana za wybitne dziennikarstwo odzwierciedlające wartości UE.
Wolność wypowiedzi, wolność mediów i pluralizm są zapisane w Karcie Praw Podstawowych UE, a także w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Bezpieczeństwo dziennikarzy na całym świecie
Sytuacja wolności prasy w wielu krajach UE jest dobra, jednak w rezolucji w sprawie wolności mediów z 2020 r. Parlament Europejski wyraził zaniepokojenie stanem mediów publicznych w niektórych krajach członkowskich.
W całej UE dochodzi do ataków na dziennikarzy – w kwietniu 2021 r. w Atenach zastrzelono greckiego dziennikarza George’a Karaivaza, a w lipcu 2021 r. w Amsterdamie holenderskiego dziennikarza śledczego Peter R. de Vries.
Wojny również stanowią śmiertelne zagrożenie dla dziennikarzy. Według ONZ, ponad 122 dziennikarzy i pracowników mediów zostało zabitych w Strefie Gazy, a wielu innych zostało rannych w pierwszych czterech miesiącach konfliktu, który nastąpił po terrorystycznych atakach Hamasu z 7 października 2023 r.
Z danych Rady Europy z lutego 2024 r. wynika, że od inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r. zginęło przynajmniej 14 dziennikarzy.
Więcej informacji
- (otwórz w nowej zakładce)Materiały audiowizualne
- Zestawienie informacji: ochrona praw podstawowych w UE
- (otwórz w nowej zakładce)Reporterzy bez Granic: Indeks wolności prasy na świecie [EN]
- Badanie: bezpieczeństwo dziennikarzy a walka z korupcją w UE [EN]
- Komunikat prasowy: Programy szpiegowskie – posłowie chcą dochodzeń i zabezpieczeń, by uniknąć nadużyć
- Biuro Analiz Parlamentarnych: Światowy Dzień Wolności Prasy 2023 [EN]
- (otwórz w nowej zakładce)Biuro analiz Parlamentarnych: Ochrona wolności mediów i dziennikarzy w UE [EN]
