Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet Komisja Europejska i Wysoki Przedstawiciel/Wiceprzewodniczący przygotowali następujące oświadczenie. 

Obecnie udział kobiet w polityce nadal nie zapewnia reprezentatywności naszych różnorodnych społeczeństw. Odsetek kobiet zasiadających w jedynej lub niższej izbie parlamentu wynosi obecnie średnio 33 proc. w państwach członkowskich UE i 26,5 proc. na świecie. Musimy nadal zachęcać kobiety do udziału w polityce.

Rok 2024 jest wyjątkowym rokiem wyborczym na całym świecie – ponad 4 mld osób odda głosy, w tym ponad 400 mln obywateli UE, którzy będą głosować w czerwcu w wyborach do Parlamentu Europejskiego.  Przy okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet podziwiamy odwagę aktywizmu europejskich sufrażystek, które walczyły o prawo do głosowania w czasach, kiedy był to przywilej mężczyzn. Podziwiamy wszystkie kobiety w całej swojej różnorodności, które uczestniczą w kształtowaniu sprawiedliwszego i bardziej równego społeczeństwa.

Niestety w wielu częściach świata kobiety nadal nie mogą uczestniczyć w życiu publicznym, a w niektórych kontekstach są całkowicie wykluczone z podejmowania decyzji i z przestrzeni publicznej. We wszystkich społeczeństwach kobiety nadal napotykają przejawy dyskryminacji i są bardziej narażone na przemoc w internecie i w życiu codziennym. Dotyczy to w szczególności kobiet zaangażowanych w politykę, dziennikarek i aktywistek, w szczególności obrończyń praw człowieka.

W tym roku wyborczym zachęcamy wszystkie kobiety, w tym młode kobiety, do korzystania w każdym zakątku świata z przysługującego im prawa do głosowania, do korzystania ze swobody społecznej i do prawa do uczestnictwa w życiu politycznym.

Kontekst

Tematem przewodnim Międzynarodowego Dnia Kobiet 2024 jest „Inspire Inclusion” (Inspiracja do włączenia społecznego), który nawiązuje do tegorocznego motywu ONZ „Inwestowanie w kobiety: przyspieszenie postępów”. Udział kobiet w życiu społecznym ma zasadnicze znaczenie, również na stanowiskach decyzyjnych. 

6 marca 2024 r. wiceprzewodnicząca Věra Jourová otworzyła w Brukseli wydarzenie wysokiego szczebla Komisji zatytułowane „Kobiety w życiu publicznym”, którego kontekstem są zbliżające się wybory do Parlamentu Europejskiego. W różnych panelach omówiono wyzwania, przed którymi stoją kobiety w polityce, dziennikarstwie i społeczeństwie obywatelskim. Uczestnicy dyskutowali o tym, dlaczego kobiety decydują o odejściu ze stanowisk publicznych, i określili konkretne rozwiązania mające zapobiegać takiej tendencji, m.in. zakładające zaangażowanie platform medialnych, organów regulacyjnych i partii politycznych.

Kobiety są nadal niedostatecznie reprezentowane w polityce. W 2023 r. tylko 6 państw członkowskich osiągnęło równowagę płci powyżej 40 proc. w swoich parlamentach, a 7 państw członkowskich miało mniej niż 25 proc. posłanek.  Parlament Europejski jest blisko osiągnięcia równowagi płci – zasiada w nim 40 proc. kobiet i 60 proc. mężczyzn. W styczniu 2024 r. głową zaledwie 5 z 27 państw członkowskich była kobieta. Na całym świecie kobiety zajmują zaledwie 26,7 proc. miejsc w parlamentach, 35,5 proc. w samorządach lokalnych i tylko 28,2 proc. stanowisk kierowniczych w miejscach pracy. Przy obecnym powolnym tempie zmian odsetek kobiet na stanowiskach kierowniczych w miejscu pracy wzrośnie do 2050 r. zaledwie do 30 proc. Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w opracowywaniu i wdrażaniu skuteczniejszych strategii mających na celu zwiększenie liczby kobiet na stanowiskach decyzyjnych, np. przez wprowadzanie zrównoważonych pod względem płci list wyborczych, których wynikiem ma być lepsze kształtowanie polityki. Wspierana będzie również poprawa kultury antydyskryminacyjnej i antyseksistowskiej oraz wzmacnianie demokracji i lepsze zaspokajanie różnych potrzeb społecznych.

Komisja opublikowała dzisiaj również sprawozdanie na temat równouprawnienia płci w UE za 2024 r., w którym przedstawiła przegląd postępów we wdrażaniu strategii na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025. Większość działań określonych w strategii została już zrealizowana. Pierwsza Komisja, której przewodniczy kobieta, której kolegium jest zrównoważone pod względem płci i w której powołano po raz pierwszy komisarz ds. równości, zdołała umieścić równouprawnienie płci w centrum agendy politycznej UE. Komisja zdołała również poczynić znaczne postępy, jeśli chodzi o równość płci na wszystkich szczeblach kierowniczych. 1 marca 2024 r. kobiety zajmowały 48,5 proc. wszystkich stanowisk kierowniczych w Komisji. 

Ostatnim przełomowym wydarzeniem było porozumienie polityczne osiągnięte 6 lutego 2024 r. między Parlamentem Europejskim a Radą w sprawie wniosku Komisji dotyczącego dyrektywy w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Dyrektywa ta jest pierwszym kompleksowym instrumentem prawnym na szczeblu UE służącym zwalczaniu przemocy wobec kobiet, która nadal jest wszechobecna. Dyrektywa penalizuje niektóre formy przemocy wobec kobiet w całej UE, zarówno w internecie, jak i poza nim. Okaleczanie żeńskich narządów płciowych i przymusowe małżeństwa zostaną uznane za odrębne przestępstwa. Penalizowane będą również najpowszechniejsze formy cyberprzemocy, w tym udostępnianie intymnych obrazów bez zgody (również „deepfake”), cyberstalking, cybernękanie, mizoginiczne nawoływanie do nienawiści i „cyberflashing”. Dyrektywa przewiduje również kompleksowe środki ochrony ofiar oraz dostęp do wymiaru sprawiedliwości i wsparcia (np. schroniska, centra kryzysowe dla ofiar gwałtu i telefony zaufania). Ze środków tych skorzystają ofiary wszelkich form przemocy wobec kobiet, które są penalizowane na szczeblu krajowym.

W ciągu ostatnich czterech lat miały miejsce różne ważne wydarzenia legislacyjne dotyczące równości płci. Rok po przyjęciu strategii na rzecz równouprawnienia płci w marcu 2021 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy wzmacniającej zasadę równości wynagrodzeń za pomocą mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń i mechanizmów egzekwowania. W grudniu 2022 r. w rekordowym czasie osiągnięto porozumienie polityczne co do dyrektywy w sprawie przejrzystości wynagrodzeń, co umożliwiło jej przyjęcie w maju 2023 r. Nowe przepisy dotyczące przejrzystości i środków odwoławczych pomogą urzeczywistnić zasadę równości wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości, zapisaną w Traktacie od 1957 r.

Od sierpnia 2022 r. zaczęły obowiązywać nowe ogólnounijne prawa rodziców i opiekunów do równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. We wrześniu 2022 r. Komisja przedstawiła europejską strategię w dziedzinie opieki połączoną z nowymi celami w kwestii wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi, aby poprawić stopień uczestnictwa kobiet w rynku pracy.  

W listopadzie 2022 r., dziesięć lat po tym, jak Komisja Europejska przedstawiła swój wniosek, przyjęto dyrektywę w sprawie równowagi płci w zarządach przedsiębiorstw. To nowe prawo UE pomoże przełamać bariery utrudniające kobietom awans zawodowy.

8 marca 2023 r. Komisja rozpoczęła kampanię #EndGenderStereotypes, która trwała przez cały ubiegły rok. W ramach kampanii zachęcano uczestników do ujawniania i kwestionowania stereotypów płci w wyborach zawodowych, obowiązkach opiekuńczych i w podejmowaniu decyzji.

W październiku 2023 r. Komisja stała się stroną Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (konwencji stambulskiej). UE jest obecnie związana ambitnymi i kompleksowymi normami zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet w dziedzinie współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, azylu i zasady non-refoulement, a także w odniesieniu do jej własnej administracji publicznej. Obejmuje to finansowanie, politykę i środki ustawodawcze.

Jesienią 2023 r. Komisja ustanowiła unijną sieć na rzecz zapobiegania przemocy ze względu na płeć i przemocy domowej. Sieć stanowi przestrzeń dla państw członkowskich i zainteresowanych stron do omawiania nowych kwestii dotyczących zapobiegania przemocy, a także do wymiany wiedzy i dobrych praktyk. 

Komisja zaproponuje w 2024 r. zalecenie w sprawie zapobiegania i zwalczania szkodliwych praktyk wobec kobiet i dziewcząt. W zaleceniu określone zostaną działania, które państwa członkowskie mogą podjąć w celu zwalczania szkodliwych praktyk, takich jak okaleczanie żeńskich narządów płciowych, przymusowa sterylizacja, przymusowa aborcja oraz wczesne i przymusowe małżeństwa.

Przez lata Komisja finansowała projekty i organizacje propagujące równouprawnienie płci i zwalczające przemoc ze względu na płeć za pośrednictwem programu „Obywatele, równość, prawa i wartości”. Wszystkie projekty finansowane w ramach tego programu mają w swoich założeniach uwzględniać równość płci i niedyskryminację. Obecnie można składać wnioski w ramach dwóch zaproszeń o łącznej wartości do 35 mln euro. Tematami są zapobieganie przemocy ze względu na płeć i wspieranie ofiar oraz przyczyny luki opiekuńczej w kontekście płci i wdrożenie dyrektywy w sprawie przejrzystości wynagrodzeń.

Poczyniono również postępy w zakresie działań zewnętrznych UE. Wspieranie równego uczestnictwa i przywództwa kobiet jest jednym z priorytetów trzeciego planu działania w sprawie równości płci w polityce zagranicznej UE. Zwiększenie udziału i przywództwa młodych kobiet w polityce i procesie decyzyjnym jest również priorytetem pierwszego w historii Planu działania na rzecz młodzieży w ramach działaniach zewnętrznych UE. Tematem jednej z głównych inicjatyw w ramach tego programu – „Kobiety i młodzież w życiu demokratycznym” – jest wzmocnienie praw, upodmiotowienia i udziału w życiu publicznym i politycznym młodzieży i kobiet jako kluczowych podmiotów rozwoju i zmian. 14 marca w ramach Komisji ds. Statusu Kobiet w Nowym Jorku uruchomiony zostanie program poświęcony udziałowi kobiet w polityce o wartości 11,5 mln euro.

W listopadzie 2023 r. Komisja i Wysoki Przedstawiciel wydali wspólne sprawozdanie śródokresowe z realizacji unijnego planu działania w sprawie równości płci, koncentrujące się na wynikach działań zewnętrznych UE w dziedzinie równouprawnienia płci oraz wzmocnienia pozycji kobiet i dziewcząt. Od czasu przyjęcia trzeciego planu działania w sprawie równości płci trzy lata temu na szczeblu globalnym, regionalnym i krajowym uruchomiono ważne nowe inicjatywy i programy UE, w tym kilka inicjatyw Drużyny Europy wspierających wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt i poświęconych takim tematom jak prawa i zdrowie reprodukcyjne i seksualne, prawo do równego dostępu do wysokiej jakości edukacji oraz dostęp do finansowania dla młodych kobiet przedsiębiorców.

W 2021 r. UE odnowiła swoje zobowiązanie do realizacji planu działania na lata 2021–2025 w ramach „Wezwania do działania w celu ochrony przed przemocą uwarunkowaną płcią w sytuacjach nadzwyczajnych”, zainicjowanego w 2013 r. Jest to globalna inicjatywa mająca na celu wdrożenie zmian strukturalnych w systemie humanitarnym w celu rozwiązania problemu przemocy ze względu na płeć.

Dodatkowe informacje

Sprawozdanie na temat równouprawnienia płci w UE z 2024 r.

Portal monitorowania strategii na rzecz równouprawnienia płci

Propagowanie idei równości płci

Równość kobiet i mężczyzn w procesie decyzyjnym

Baza danych statystycznych dotyczących płci EIGE

Wypowiedź przewodniczącej Ursuli von der Leyen z konferencji „Women in public life”