Komisja Europejska zatwierdza wsparcie publiczne w wysokości do 8,1 mld euro udzielone przez czternaście państw członkowskich na rzecz ważnego projektu stanowiącego przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania w dziedzinie mikroelektroniki.

W oparciu o unijne zasady pomocy państwa Komisja zatwierdziła ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania („projekt IPCEI”) mający na celu wspieranie badań naukowych, innowacji i pierwszego zastosowania w przemyśle produktów i rozwiązań z całego łańcucha wartości w dziedzinie mikroelektroniki i technologii komunikacyjnych.

Projekt o nazwie „IPCEI ME/CT” został wspólnie przygotowany i zgłoszony przez czternaście państw członkowskich: Austrię, Czechy, Finlandię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Irlandię, Maltę, Niderlandy, Niemcy, Polskę, Rumunię, Słowację i Włochy.

Państwa członkowskie zapewnią finansowanie publiczne w wysokości do 8,1 mld euro, co powinno uruchomić dodatkowe inwestycje prywatne w kwocie 13,7 mld euro. W przedsięwzięciu udział bierze 56 przedsiębiorstw, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) oraz przedsiębiorstwa typu start-up, które realizować będą 68 projektów.

IPCEI ME/CT

Projekt IPCEI ME/CT tworzą projekty badawczo-rozwojowe w dziedzinie mikroelektroniki i technologii komunikacyjnych, które obejmują cały łańcuch wartości, począwszy od materiałów i narzędzi po projekty czipów i procesy produkcyjne.

Projekty te mają umożliwić transformację cyfrową i ekologiczną i zakładają: (i) tworzenie innowacyjnych rozwiązań w zakresie mikroelektroniki i komunikacji oraz (ii) rozwój energooszczędnych i zasobooszczędnych systemów elektronicznych i metod produkcji. Przyczynią się one do postępu technologicznego w wielu sektorach, w tym łączności (5G i 6G), jazdy autonomicznej, sztucznej inteligencji i obliczeń kwantowych. Będą również wspierać transformację ekologiczną przedsiębiorstw zajmujących się wytwarzaniem, dystrybucją i wykorzystywaniem energii.

Pierwsze nowatorskie produkty mogą zostać wprowadzone na rynek już w 2025 r., a zakończenie całego przedsięwzięcia zaplanowano na 2032 r., przy czym harmonogram różni się w zależności od projektu i biorących w nim udział przedsiębiorstw. Oczekuje się, że powstanie około 8700 bezpośrednich oraz znacznie więcej pośrednich miejsc pracy.

Projekt IPCEI ME/CT jest kontynuacją i uzupełnieniem pierwszego projektu IPCEI na rzecz wspierania badań naukowych i innowacji w dziedzinie mikroelektroniki, zatwierdzonego przez Komisję w grudniu 2018 r.

Ocena Komisji

Komisja oceniła proponowany projekt IPCEI na podstawie unijnych zasad pomocy państwa, w szczególności komunikatu dotyczącego ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania z 2021 r. („komunikat w sprawie projektów IPCEI”). W przypadkach, w których inicjatywy prywatne wspierające przełomowe innowacje nie są realizowane ze względu na znaczne ryzyko, IPCEI stwarza państwom członkowskim szansę na podjęcie wspólnych działań, aby zaradzić istotnym niedoskonałościom rynku. IPCEI pozwala równocześnie całej unijnej gospodarce czerpać korzyści ze wspieranych inwestycji i ogranicza potencjalne zakłócenia konkurencji.

Komisja uznała, że projekt IPCEI ME/CT spełnia wymogi określone w komunikacie i jest zgodny z zasadami pomocy państwa.

W szczególności Komisja stwierdziła, że:

• Projekt przyczynia się bezpośrednio do osiągnięcia szeregu unijnych celów w zakresie bardziej ekologicznej, cyfrowej, bezpieczniejszej, bardziej odpornej i suwerennej gospodarki, określonych w kluczowych inicjatywach politycznych UE, takich jak cyfrowa dekada Europy i Europejski Zielony Ład.
• Wszystkie 68 projektów wchodzących w skład IPCEI jest bardzo ambitnych, ponieważ ich celem jest rozwój technologii wykraczających poza rozwiązania oferowane obecnie na rynku. Projekty przynieść mają znaczne usprawnienia zwłaszcza w dziedzinie czujników, procesorów o wysokiej wydajności, mikroprocesorów, w tym sztucznej inteligencji, aktuatorów i środków komunikacji służących bezpiecznej wymianie danych.
• Projekt wiąże się również ze znacznym ryzykiem technologicznym i finansowym. Dlatego też wsparcie ze środków publicznych jest konieczne, aby zachęcić przedsiębiorstwa do podejmowania inwestycji.
• Pomoc dla indywidualnych przedsiębiorstw jest ograniczona do tego, co jest konieczne i proporcjonalne oraz co nie zakłóca bezpodstawnie konkurencji. Komisja sprawdziła w szczególności, czy planowane łączne maksymalne kwoty pomocy odpowiadają kosztom kwalifikowalnym projektów oraz niedopasowaniu poziomu ich płynności. Co więcej, jeżeli duże projekty stanowiące część IPCEI będą wyjątkowo udane i przyniosą dodatkowe dochody netto, przedsiębiorstwa spłacą danemu państwu członkowskiemu część pomocy otrzymanej ze środków publicznych (mechanizm wycofania).
• Wyniki projektu IPCEI będą szeroko rozpowszechniane przez uczestniczące w projekcie przedsiębiorstwa otrzymujące wsparcie publiczne wśród europejskiego środowiska naukowego i przemysłu i udostępniane przedsiębiorstwom i krajom nieuczestniczącym w tym projekcie, w tym poprzez konferencje, publikacje, dostęp do obiektów pilotażowych i produkcyjnych lub licencjonowanie praw własności intelektualnej. W rezultacie w całej Europie wystąpią pozytywne skutki pośrednie.

Finansowanie, uczestnicy i struktura IPCEI

Projekt IPCEI obejmuje 68 projektów realizowanych przez 56 przedsiębiorstw. Uczestnicy bezpośredni będą ściśle współpracować między sobą w ramach ponad 180 planowanych projektów współpracy transgranicznej.

Na poniższym wykresie przedstawiono ogólną strukturę projektu IPCEI ME/CT, w tym poszczególne obszary działania:

68 projektów jest częścią szerszego ekosystemu IPCEI ME/CT, który obejmuje ponad 30 uczestników stowarzyszonych, w tym uniwersytety, organizacje badawcze i przedsiębiorstwa zlokalizowane w pięciu dodatkowych państwach członkowskich UE (Belgia, Łotwa, Portugalia, Słowenia i Węgry) oraz w Norwegii. Wsparcie publiczne dla projektów realizowanych przez organizację badawczą nie wymaga zatwierdzenia przez Komisję, ponieważ nie kwalifikuje się jako pomoc. Przedsiębiorstwa, które ubiegają się o ograniczone kwoty pomocy, mogą uzyskać wsparcie publiczne na podstawie ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych. Takie wsparcie nie musi być zgłaszane Komisji do zatwierdzenia. Innowacyjne projekty takich przedsiębiorstw nie są uznawane za wchodzące w skład projektu IPCEI.

Na poniższym rysunku przedstawiono ekosystem projektu oraz jego uczestników bezpośrednich i stowarzyszonych:

Z projektem związanych jest także około 600 partnerów pośrednich, którymi są przedsiębiorstwa lub organizacje posiadające umowy o współpracy z jednym lub kilkoma bezpośrednimi uczestnikami projektu IPCEI ME/CT i którzy w związku z tym mogą zostać objęci różnymi działaniami w zakresie upowszechniania.

Kilka państw członkowskich (Austria, Czechy, Finlandia, Francja, Hiszpania, Łotwa, Niemcy, Rumunia, Słowacja i Włochy) uwzględniło udział w projekcie IPCEI ME/CT w swoich krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności. Te państwa członkowskie mogą częściowo sfinansować swoje projekty za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Więcej informacji na temat kwot pomocy dla poszczególnych uczestników znajdzie się w ogólnodostępnej wersji decyzji Komisji, która zostanie opublikowana po wyjaśnieniu z państwami członkowskimi i stronami trzecimi kwestii związanych z poufnością.

Kontekst

Zatwierdzenie przez Komisję projektu IPCEI jest częścią szerszych wysiłków Komisji na rzecz zapewnienia bardziej ekologicznej, cyfrowej, bezpieczniejszej, bardziej odpornej i suwerennej gospodarki europejskiej.

7 grudnia 2020 r. 22 państwa członkowskie podpisały wspólną deklarację w sprawie europejskiej inicjatywy dotyczącej procesorów i technologii półprzewodnikowych, w której wyraziły gotowość do współpracy i współinwestowania w technologie półprzewodnikowe poprzez mobilizowanie zainteresowanych stron z sektora przemysłu w drodze sojuszu, wykorzystanie różnych mechanizmów finansowania do stawienia czoła wspólnym wyzwaniom oraz stworzenie nowego projektu IPCEI.

W grudniu 2018 r. na podstawie unijnych zasad pomocy państwa Komisja zatwierdziła pierwszy projekt IPCEI mający na celu wspieranie badań naukowych i innowacji w dziedzinie mikroelektroniki, którego budżet miał wynosić do 1,75 mld euro. Projekt został opracowany i zgłoszony wspólnie przez Francję, Niemcy, Włochy i Zjednoczone Królestwo. Projekt ten, którego celem był rozwój innowacyjnych technologii i komponentów mikroelektroniki dla przemysłu motoryzacyjnego, internetu rzeczy i innych kluczowych zastosowań (takich jak przestrzeń kosmiczna, awionika i bezpieczeństwo) oraz ich pierwsze zastosowanie w przemyśle, początkowo obejmował 27 przedsiębiorstw i dwie organizacje badawcze. W marcu 2021 r.  Komisja zatwierdziła wsparcie Austrii na rzecz trzech przedsiębiorstw, które dołączyły do tego projektu.

Dzisiejsza decyzja dotyczy szóstego projektu IPCEI zatwierdzonego zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. Jest to trzeci projekt IPCEI zatwierdzony na podstawie komunikatu w sprawie projektów IPCEI z 2021 r. W komunikacie tym określono kryteria, na jakich kilka państw członkowskich może wspierać transnarodowe projekty o strategicznym znaczeniu dla UE na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Celem tego komunikatu jest zachęcenie państw członkowskich do wspierania wysoce innowacyjnych projektów, które wyraźnie przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i zwiększania konkurencyjności.

Komunikat w sprawie projektów IPCEI uzupełnia inne zasady pomocy państwa, takie jak wytyczne w sprawie pomocy państwa w dziedzinie klimatu, energii i środowiska, ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych oraz zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, które umożliwiają wspieranie innowacyjnych i ekologicznych projektów, zapewniając przy tym ograniczenie potencjalnych zakłóceń konkurencji.

Komunikat w sprawie projektów IPCEI wspiera inwestycje w badania, rozwój i innowacje, pierwsze zastosowanie w przemyśle oraz budowę infrastruktury, pod warunkiem że finansowane projekty są wysoce innowacyjne, są o znaczeniu europejskim i nie obejmują produkcji masowej ani działalności handlowej. Konieczne jest również szerokie rozpowszechnianie i pomnażanie nowo zdobytej wiedzy w całej UE oraz szczegółowe oceny konkurencji, mające zminimalizować wszelkie nadmierne zakłócenia na rynku wewnętrznym.

1 lutego 2023 r. Komisja ogłosiła w swoim Planie przemysłowym Zielonego Ładu na miarę epoki neutralności emisyjnej, że dokona przeglądu ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych w świetle Zielonego Ładu, podnosząc progi powodujące obowiązek zgłoszenia w przypadku wsparcia dla zielonych inwestycji, aby jeszcze bardziej usprawnić i uprościć wdrażanie projektów IPCEI. 9 marca 2023 r. Komisja zatwierdziła zmianę ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych, zgodnie z którą innowacyjne projekty związane z projektami IPCEI mogą otrzymać pomoc w wysokości do 50 mln euro bez konieczności powiadamiania Komisji. Jednocześnie projekty te są nadal uznawane za część ekosystemu IPCEI.

Ponadto w ramach planu przemysłowego Zielonego Ładu 1 lutego 2023 r. Komisja zapowiedziała, że – opierając się na wiedzy, doświadczeniu i wnioskach wyciągniętych z ocen pomocy państwa w ramach wcześniejszych i trwających projektów IPCEI – przygotuje kodeks dobrych praktyk („kodeks”), aby zapewnić bardziej przejrzyste, inkluzywne, szybsze i usprawnione opracowywanie i ocenę projektów IPCEI. 17 maja 2023 r. Komisja opublikowała kodeks na specjalnej stronie internetowej DG COMP poświęconej IPCEI. Jest to zbiór dobrych praktyk skierowany do organów krajowych, państwa członkowskiego pełniącego rolę koordynatora wybranego przez organy krajowe, przedsiębiorstw otrzymujących pomoc na podstawie zasad IPCEI oraz służb Komisji. Ponadto Komisja zamierza organizować regularne spotkania techniczne z państwami członkowskimi w celu wymiany dobrych praktyk, dążąc do dalszego usprawnienia procedur IPCEI dla wszystkich zainteresowanych stron oraz zapewnienia, aby wszystkie państwa członkowskie mogły uczestniczyć w przyszłych projektach IPCEI.

Po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością jawna wersja decyzji zostanie udostępniona w rejestrze pomocy państwa na stronie Komisji poświęconej konkurencji pod numerami spraw: SA.101202 (Austria), SA.101141 (Czechy), SA.101143 (Finlandia), SA.101193 (Francja), SA.101129 (Niemcy), SA.101210 (Grecja), SA.101151 (Irlandia), SA.101186 (Włochy), SA.101201 (Malta), SA.101171 (Niderlandy), SA.101175 (Polska), SA.101192 (Rumunia), SA.101200 (Słowacja) i SA.101150 (Hiszpania). Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).