Tylko dziewięć państw UE kryminalizuje przymusową sterylizację jako odrębne przestępstwo, podczas gdy 13 zezwala na jej przeprowadzanie na osobach z niepełnosprawnościami – a w trzech z tych państw, które obejmują małoletnich. Jeśli chodzi o prawa kobiet niepełnosprawnych w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, UE jest daleka od unii równości, jak ujawniło wysłuchanie EKES-u
Prawa kobiet i dziewcząt z niepełnosprawnościami w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego nadal stanowią tabu zarówno w UE, jak i na świecie. Pozbawieni dostępnych informacji i usług oraz pozbawieni prawa do podejmowania decyzji dotyczących własnego ciała, kobiety te nadal spotykają się z nikczemną dyskryminacją pod wieloma względami, podsumowali paneliści podczas wysłuchania zorganizowanego w Brukseli przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) w dniu 8 lipca.
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz konwencja stambulska, ratyfikowane przez UE, wyraźnie stanowią, że osoby z niepełnosprawnościami powinny korzystać z tych samych praw seksualnych i zachować płodność na równi z innymi osobami. Różnica między przepisami a doświadczeniami obywateli jest jednak ogromna.
Ponadto, choć mówcy podczas wysłuchania z zadowoleniem przyjęli długo oczekiwaną dyrektywę UE w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej jako krok we właściwym kierunku, określili ją również jako straconą szansę, ponieważ nie kryminalizuje gwałtu i nie zakazuje przymusowej sterylizacji, która jest nielegalna na mocy Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i konwencji stambulskiej.
W wysłuchaniu pt. „Zapewnienie kobietom z niepełnosprawnościami praw w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego” wzięli udział członkowie EKES-u, przedstawiciele instytucji europejskich oraz czołowi działacze organizacji osób z niepełnosprawnościami i organizacji kobiecych.
„Ramy prawne przyjęte przez UE są krokiem naprzód, ale istnieje potrzeba zaostrzenia przepisów. Podkreślamy, że istnieją formy przemocy nieobjęte jeszcze przepisami, takie jak molestowanie seksualne i przymusowa sterylizacja, które należy uznać za przestępstwo, ponieważ nadal jest to praktyka stosowana w 13 państwach członkowskich”, powiedziała członkini EKES-u Dovilė Juodkaitė, współsprawozdawczyni opinii EKES-u w sprawie przemocy wobec kobiet jako kwestii związanej z prawami człowieka: aktualna sytuacja w zakresie środków w całej UE.
W opinii EKES podkreśli, że kobiety niepełnosprawne są kilkakrotnie bardziej narażone na przemoc, a kobiety są najbardziej zagrożone niepełnosprawnością psychospołeczną lub intelektualną lub problemami ze zdrowiem psychicznym.
Przewodnicząca zespołu „Stop przemocy wobec kobiet” w Komisji Europejskiej Maria Rosa Mollica stwierdziła, że zgodnie z nową dyrektywą UE państwa członkowskie będą zobowiązane do zapewnienia specjalnego wsparcia kobietom z niepełnosprawnościami, które są ofiarami przemocy, do uwzględnienia ich szczególnej sytuacji przy ocenie ich potrzeb w zakresie ochrony oraz do podjęcia ukierunkowanych środków zapobiegawczych w formatach dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami.
Virginia Ossana z Women Enabled International (WEI) powiedziała, że kobiety niepełnosprawne na całym świecie regularnie doświadczają poważnych naruszeń ich autonomii cielesnej: są poddawane przymusowej lub wymuszonej sterylizacji, antykoncepcji i aborcji częściej niż kobiety bez niepełnosprawności.
„Decyzje dotyczące tych procedur są często podejmowane przez zastępczych decydentów, takich jak rodzice, opiekunowie lub inne podmioty, bez świadomej zgody danej osoby. To straszliwe naruszenie jest często dozwolone przez prawo” – powiedziała Ossana.
„To dość zdumiewające, że przymusowe aborcje i sterylizacje nadal nie są wymienione jako konkretne przestępstwo. To rozczarowujące, że dyrektywa UE przymyka na to oko”, powiedziała Ana Peláez Narváez, przewodnicząca Komitetu ONZ ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW), sekretarz generalna Europejskiego Forum Osób Niepełnosprawnych (EDF) i wiceprzewodnicząca wykonawcza Fundacji Kobiet CERMI.
„Decyzje dotyczące naszych własnych organów mają charakter osobisty i prywatny; nie powinno być żadnej ingerencji ze strony podmiotów państwowych”, stwierdziła Peláez Narváez. „Nie powinno się podejmować żadnych decyzji dotyczących praw seksualnych i reprodukcyjnych kobiet niepełnosprawnych bez ich własnej wyraźnej, swobodnej i świadomej zgody. Państwa powinny zadbać o to, by kobiety te były wykształcone i miały wystarczające informacje na temat przysługujących im praw”.
„UE haniebnie nie zakazała przymusowej sterylizacji”, powiedziała Sara Rocha, aktywistka i członkini zarządu Europejskiej Rady Osób z Autyzmem (EUCAP) i wiceprzewodnicząca Komitetu Kobiet EDF.
„Inteligentna i paternalistyczna koncepcja, zgodnie z którą kobiety niepełnosprawne nie są w stanie podejmować decyzji dotyczących swojego ciała ani zostać matkami, normalizacja przemocy wobec nas pod przykrywką „opieki” oraz pogląd, że nasze ciała powinny być otoczone opieką, a nie potencjalnymi opiekunami, doprowadziły do współudziału UE w praktykach eugenicznych i naruszeniach praw człowieka” – powiedziała Rocha.
Sterylizacja odbywa się pod pretekstem zarządzania miesiączką, ochrony przed wykorzystywaniem seksualnym, antykoncepcji lub ułatwienia opieki. Czasami wymaga się, aby te kobiety były przyjmowane do instytucji zapewniających opiekę. Dane dotyczące tych przypadków pozostają skąpe.
Kobietom tym często odmawia się odpowiedniej opieki seksualnej i reprodukcyjnej lub IVF i leczenia bezpłodności i otrzymują niewielkie wsparcie dla macierzyństwa. Ponadto kliniki zdrowia kobiet są często słabo przygotowane do opieki nad kobietami z niepełnosprawnościami, a informacje na temat praw w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego rzadko są udostępniane w przystępnych formatach.
Charlotte Olhausen z Europejskiej Unii Głuchych (EUD) podała przykład głuchych kobiet borykających się z systemową marginalizacją oraz barierami wynikającymi z postaw i barierami komunikacyjnymi w dostępie do swoich praw seksualnych i reprodukcyjnych. Istnieje medyczne podejście do planowania rodziny, z głuchotą często postrzeganą w negatywnym świetle przez lekarzy. Podkreśliła przypadki osób niesłyszących, którym odmawia się leczenia in vitro wyłącznie ze względu na ich niepełnosprawność lub zmusza się je do aborcji pod pretekstem, że ich dziecko może być głuche.
Pomimo powszechnego i systemowego łamania praw tych kobiet i dziewcząt, rzadko mówi się o ich prawach w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, ponieważ ich seksualność jest otoczona piętnem, a uprzedzenia są wysokie.
„Nikt nie przedstawia tego tematu poza organizacjami pozarządowymi zajmującymi się niepełnosprawnością” – powiedziała Katrin Langensiepen, posłanka do Parlamentu Europejskiego. „Potrzebujemy sojuszników, zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. Proszę, bądź po naszej stronie”.
„Moglibyśmy mówić o tylu barierach w tej dziedzinie, tylu piętnach, jeśli chodzi o kobiety z niepełnosprawnościami”, podsumował Sif Holst, przewodniczący grupy ad hoc EKES-u ds. równości. „Jeżeli chodzi o nasz dostęp do praw w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, daleko nam do unii równości i potrzebujemy działań”.
