Powrót do Schengen

Komisja przedstawia wniosek w sprawie przedłużenia na maksymalnie sześć miesięcy proporcjonalnych kontroli na niektórych granicach wewnętrznych w strefie Schengen – w Niemczech, Austrii, Szwecji, Danii i Norwegii. Ostateczną decyzję w sprawie wniosku podejmie Rada UE. Państwa te wprowadziły już środki krajowe mające na celu odpowiedź na poważne zagrożenie dla porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego związane z wtórnymi przepływami nielegalnych migrantów. We wniosku w sprawie zalecenia zaproponowano przedłużenie tych środków, zgodnie z kodeksem granicznym Schengen, gdyż mimo znacznych postępów dokonanych przez Grecję nie wszystkie stwierdzone poważne niedociągnięcia udało się odpowiednio i kompleksowo usunąć w trzymiesięcznym terminie.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans powiedział: – Władze Grecji nie szczędziły wysiłków i w terenie poczyniono znaczne postępy. Ponadto dzięki umowie między UE i Turcją gwałtownie spadła liczba migrantów przybywających do Grecji. Jednak na granicach zewnętrznych nadal utrzymuje się znaczna presja migracyjna, a w Grecji przebywa wielu migrantów. Kontrole na wybranych granicach wewnętrznych należy więc przeprowadzać tak długo, jak długo będą się utrzymywać poważne niedociągnięcia w zarządzaniu granicami. Mamy jasny plan działania na rzecz przywrócenia normalnie funkcjonującej strefy Schengen końca roku i musimy go zrealizować w uporządkowany sposób. Stosując kodeks graniczny Schengen, ratujemy strefę Schengen.

Komisarz ds. migracji i spraw wewnętrznych Dimitris Avramopoulos dodał: – Strefa Schengen to jedno z największych osiągnięć Unii Europejskiej. Naszym niezmienionym i nadrzędnym celem jest przywrócenie normalnego funkcjonowania tej strefy. W międzyczasie jednak wciąż zmagamy się z niedociągnięciami na granicach zewnętrznych. Wymaga to podjęcia tymczasowych działań, aby wyjątkowo umożliwić przedłużenie kontroli na granicach wewnętrznych. W szczególności w Grecji, ale także w państwach leżących na szlaku zachodniobałkańskim nadal znajduje się wiele osób ubiegających się o azyl i wielu nielegalnych migrantów, co może skutkować wystąpieniem wtórnych przepływów. Grecja poczyniła znaczne postępy i zmierza we właściwym kierunku. Komisja Europejska stale zapewnia greckim władzom wszechstronne wsparcie.

W listopadzie 2015 r. w sprawozdaniu z oceny stosowania dorobku Schengen stwierdzono poważne niedociągnięcia w zarządzaniu granicami zewnętrznymi przez Grecję. Od tamtej pory poczyniono jednak znaczne postępy – w szczególności znacznie poprawił się proces rejestracji nielegalnych migrantów, zarówno ze względu na wykorzystywany sprzęt, jak i dostępne zasoby ludzkie. Ponadto rozpoczęcie realizacji postanowień umowy UE–Turcja wraz bieżącymi operacjami agencji Frontex i NATO doprowadziło do gwałtownego spadku liczby nielegalnych migrantów i osób ubiegających się o azyl przybywających przez Morze Egejskie do Grecji.

Obecnie Komisja stwierdza jednak – w oparciu o przeprowadzoną w Grecji w dniach 10–16 kwietnia br. wizytę kontrolną na potrzeby oceny stosowania dorobku Schengen – że niektóre poważnie niedociągnięcia nadal występują. Z tego względu utrzymuje się ryzyko wtórnych przepływów migrantów na dużą skalę, co wcześniej doprowadziło kilka państw członkowskich do tymczasowego przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych. Co więcej, nie wiadomo jeszcze, czy uda się utrzymać wyraźny spadek liczby migrantów przybywających do Grecji w ostatnich tygodniach.

Ogólne funkcjonowanie strefy Schengen jest więc nadal zagrożone. W związku z tym, w oparciu o dostępne jej informacje, Komisja przedstawiła wniosek w sprawie zalecenia Rady skierowanego do państw, które obecnie przeprowadzają kontrole na granicach wewnętrznych. Zalecenie ma zachęcić te państwa do kontynuacji ukierunkowanych kontroli na określonych granicach przez okres ograniczony do sześciu miesięcy w celu złagodzenia stwierdzonych zagrożeń. W tym okresie państwa członkowskie powinny objąć kontrole regularnym przeglądem i dostosować je do poziomu stwierdzonego zagrożenia.

W szczególności we wniosku Komisji w sprawie zalecenia Rady zaproponowano, by następujące pięć państw nadal prowadziło kontrolę na poniższych granicach wewnętrznych przez kolejne sześć miesięcy:

  • Austria – na granicy lądowej austriacko-węgierskiej i granicy lądowej austriacko-słoweńskiej;
  • Niemcy – na granicy lądowej niemiecko-austriackiej;
  • Dania – w duńskich portach z połączeniem promowym z Niemcami i na granicy lądowej duńsko-niemieckiej;
  • Szwecja – w szwedzkich portach w regionie policyjnym południowym i zachodnim oraz na moście nad Sundem;
  • Norwegia – w norweskich portach z połączeniem promowym z Danią, Niemcami i Szwecją.

Środki te, przewidziane w kodeksie granicznym Schengen, stanowią gwarancje ogólnego funkcjonowania strefy bez kontroli na granicach wewnętrznych. Celem Komisji jest przywrócenie normalnego funkcjonowania strefy Schengen i zniesienie wszystkich kontroli na granicach wewnętrznych do końca 2016 r. zgodnie z planem działania w sprawie przywrócenia strefy Schengen.

Kontekst

W art. 29 (dawnym art. 26) kodeksu granicznego Schengen przewidziano procedurę szczególną w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności, gdy ogólne funkcjonowanie strefy Schengen jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych UE. Celem tej procedury nie jest sankcjonowanie ani izolowanie żadnego państwa członkowskiego ani też wykluczanie go ze strefy Schengen.

W ramach mechanizmu oceny Schengen, ustanowionego w październiku 2013 r., w państwach członkowskich dokonuje się oceny stosowania dorobku Schengen w oparciu o wieloletni i roczny program ocen. Takie kontrole mogą być zapowiedziane lub niezapowiedziane. Przeprowadzają je kierowane przez Komisję zespoły złożone z ekspertów z państw członkowskich i agencji Frontex.

Po każdej wizycie sporządzane jest sprawozdanie, w którym określa się wszelkie niedociągnięcia. Do sprawozdania dołączane są zalecenia w sprawie działań naprawczych z terminem ich realizacji. Rada, na wniosek Komisji, przyjmuje zalecenia. W ramach działań następczych dane państwo członkowskie ma obowiązek przedłożyć plan działań określający, w jaki sposób zamierza usunąć stwierdzone niedociągnięcia.

W przypadku stwierdzenia poważnych niedociągnięć w zarządzaniu granicami zewnętrznymi Komisja może ponadto zalecić, by oceniane państwo członkowskie przyjęło określone środki mające na celu zapewnienia zgodności z zaleceniem Rady.

Ocenę stosowania dorobku Schengen w dziedzinie zarządzania granicami zewnętrznymi przez Grecję przeprowadzono w listopadzie 2015 r. Sprawozdanie z oceny, w którym stwierdzono występowanie poważnych niedociągnięć w przeprowadzaniu kontroli na granicy zewnętrznej przez Grecję, zostało przyjęte przez Komisję 2 lutego 2016 r. Rada przyjęła zalecenia dotyczące działań naprawczych 12 lutego 2016 r.

Ponieważ w sprawozdaniu z oceny stwierdzono występowanie poważnych niedociągnięć, 24 lutego 2016 r. Komisja przyjęła decyzję wykonawczą przedstawiającą zalecenia dotyczące środków szczególnych, które powinna wdrożyć Grecja. Celem zalecenia jest zapewnienie, by Grecja stosowała wszystkie przepisy dorobku Schengen dotyczące zarządzania granicami zewnętrznymi.

12 marca 2016 r. Grecja przedłożyła swój plan działań na rzecz usunięcia niedociągnięć stwierdzonych w sprawozdaniu z oceny, z zastrzeżeniem zaleceń Rady. 12 kwietnia 2016 r. Komisja przedstawiła ocenę adekwatności planu działań. 29 kwietnia 2016 r. Grecja przedłożyła sprawozdanie z realizacji planu działań.

Zgodnie z kodeksem granicznym Schengen Komisja, na podstawie sprawozdania przedstawionego przez Grecję w terminie trzech miesięcy od zalecenia Rady, musi ocenić, czy poważne niedociągnięcia nadal występują. Przedstawiony dzisiaj wniosek w sprawie zalecenia Rady wynika z tego zobowiązania prawnego.

Dodatkowe informacje: