Tabela wyników w dziedzinie pomocy państwa z 2021 r. dotycząca wydatków na pomoc państwa w 2020 r. pokazuje kluczową rolę polityki w zakresie pomocy państwa w zachowaniu sprawiedliwego jednolitego rynku, a jednocześnie umożliwianiu państwom członkowskim wspieranie przedsiębiorstw w czasach dotkliwego i nieprzewidzianego kryzysu.
Wiceprzewodnicząca wykonawcza MargretheVestager odpowiedzialna za politykę konkurencji oświadczyła: – Tabela wyników w dziedzinie pomocy państwa dotycząca wydatków w 2020 r. wskazuje na bezprecedensowy poziom wsparcia publicznego, które pozwoliło przedsiębiorstwom poważnie dotkniętym pandemią koronawirusa utrzymać się na rynku. Tabela pokazuje również, że przyjęte środki tymczasowe były współmierne i konieczne, a także odpowiednie do rozmiarów szkód gospodarczych poniesionych w czasie kryzysu. Co bardzo ważne, z tabeli wynika, że wydatki na pomoc państwa na cele niezwiązane z kryzysem mieszczą się w przedziałach sprzed pandemii. Potwierdza to kluczową rolę polityki w zakresie pomocy państwa będącej fundamentem sprawiedliwego jednolitego rynku”.
Coroczna tabela wyników w dziedzinie pomocy państwa przygotowana na podstawie na podstawie sprawozdań państw członkowskich zawiera kompleksowy przegląd wydatków UE w zakresie pomocy państwa.
Tabela wyników w dziedzinie pomocy państwa z 2021 r. obejmuje wydatki na pomoc poniesione przez 27 państw członkowskich UE i Wielką Brytanię w 2020 r. Wynika z niej w szczególności, że:
- w 2020 r. państwa członkowskie i Wielka Brytania wydały 384,33 mld euro, czyli około 2,43 proc. ich łącznego PKB w 2020 r., na pomoc państwa związaną z osiągnięciem wszystkich celów, z wyłączeniem pomocy na rzecz kolei i usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym. Podczas gdy łączne wydatki na środki związane z COVID-19 wyniosły 227,97 mld euro (około 59 proc. łącznych wydatków na pomoc państwa), wsparcie publiczne na inne środki niezwiązane z pandemią koronawirusa wyniosło 156,36 mld euro (około 41 proc. łącznych wydatków).
- Jeżeli chodzi o wydatki na pomoc państwa w kontekście pandemii koronawirusa, do państw członkowskich o największym udziale wydatków na pomoc państwa w kontekście pandemii COVID-19 w stosunku do krajowego PKB w 2020 r. należą Polska i Grecja (odpowiednio 3,8 proc. i 3,6 proc.). Za nimi plasują się Malta (3 proc.), Słowenia (2,5 proc.), Węgry (2,1 proc.) i Niemcy (1,9 proc.). Najmniej w ujęciu względnym wydały Irlandia (0,2 proc.) i Szwecja (0,2 proc.). Dalsze miejsca zajmują Finlandia (0,3 proc.), Belgia (0,4 proc.) i Niderlandy (0,58 proc.).
- Co się tyczy wydatków na pomoc państwa na cele niezwiązane z kryzysem wywołanym przez koronawirusa:
- w 2020 r. wydatki na pomoc państwa na cele niezwiązane z kryzysem mieściły się w przedziałach sprzed pandemii. W szczególności wzrosły one o 9,12 mld euro w porównaniu z 2019 r. Chociaż wzrost ten jest niższy niż ten odnotowany w 2019 r. w stosunku do 2018 r. (13,44 mld euro), odpowiada on średniemu rocznemu wzrostowi w latach 2015–2019 (9,80 mld euro rocznie);
- podobnie jak w poprzednich latach, również w 2020 r. ochrona środowiska i oszczędność energii to cele polityki niezwiązane z kryzysem, na które państwa członkowskie wydały najwięcej (77 mld euro). W dalszej kolejności były to rozwój regionalny (18,30 mld euro) oraz badania i rozwój, w tym innowacje (16,40 mld euro);
- w porównaniu z 2019 r. łączne wydatki na projekty niezwiązane z kryzysem, współfinansowane z funduszy UE i państw członkowskich, wzrosły z około 14,85 mld euro w 2019 r. do około 17,83 mld euro w 2020 r. Oznacza to wzrost o 2,98 mld euro (+20 proc.), czyli znacznie większy niż roczny wzrost odnotowany w dwóch poprzednich latach (+3 proc. w 2019 r. i +9 proc. w 2018 r.). Do tego dochodzą bezprecedensowe kwoty wydane na współfinansowane środki związane z COVID-19 (12,95 mld euro). W efekcie łączna kwota współfinansowanych wydatków w ramach pomocy państwa osiągnęła w 2020 r. rekordowy poziom 30,78 mld euro;
- analogicznie do tendencji w poprzednich latach państwa członkowskie w coraz większym stopniu stosują ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych („GBER”), które przewiduje pewne środki o ograniczonym wpływie na rynek wewnętrzny, które mogą zostać wdrożone bez uprzedniego zatwierdzenia przez Komisję, a także inne sektorowe wyłączenia grupowe (tj. rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych w sektorze rolnym i rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych w sektorze rybołówstwa. W 2020 r. na podstawie rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych wdrożono 79 proc. nowych środków pomocy państwa. Chociaż w 2020 r. wzrosła bezwzględna liczba nowych środków objętych wyłączeniem grupowym (2091 środków w 2020 r., 1815 środków w 2019 r.), stanowi ona niższy udział we wszystkich nowych środkach w porównaniu z poprzednimi latami (nowe środki objęte wyłączeniem grupowym stanowiły powyżej 98,8 proc. wszystkich nowych środków w 2019 r.). Jest to związane ze znacznym wzrostem zgłoszonych w 2020 r. środków związanych z COVID-19. Wydatki w ramach środków przewidzianych w ogólnym rozporządzeniu w sprawie wyłączeń grupowych wzrosły w 2020 r. w porównaniu z rokiem poprzednim (+9 proc., 59,5 mld euro), choć w wolniejszym tempie niż w dwóch poprzednich latach (+13 proc. w 2018 r. i +12 proc. w 2019 r.).
Kontekst
19 marca 2020 r.przyjęto tymczasowe ramy kryzysowe w kontekście pandemii COVID-19, aby umożliwić państwom członkowskim skorzystanie z pełnej elastyczności przewidzianej w zasadach pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w związku z pandemią. Tymczasowe ramy kryzysowe zmieniano 3 kwietnia, 8 maja, 29 czerwca, 13 października 2020 r., 28 stycznia i 18 listopada 2021 r. Jak zapowiedziano w maju 2022 r., tymczasowe ramy kryzysowe w kontekście pandemii COVID-19 nie zostały przedłużone poza ustaloną datę wygaśnięcia, tj. 30 czerwca 2022 r., z pewnymi wyjątkami.
Tymczasowe ramy kryzysowe uzupełniały dostatecznie wiele możliwości danych państwom członkowskim, np. środki zapewniające przedsiębiorstwom rekompensatę za szkody poniesione bezpośrednio w związku z wyjątkowymi okolicznościami lub środki wspierające przedsiębiorstwa mające problemy z płynnością i potrzebujące natychmiastowej pomocy na ratowanie.
23 marca 2022 r. Komisja przyjęła tymczasowe kryzysowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim skorzystanie z elastyczności przewidzianej w zasadach pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście inwazji Rosji na Ukrainę. Tymczasowe kryzysowe ramy pomocy państwa zmieniono 20 lipca 2022 r. w celu uzupełnienia pakietu legislacyjnego – przygotowanie na najbliższą zimę oraz zgodnie z planem REPowerEU.
Od maja 2012 r. Komisja realizuje ambitny program reform w dziedzinie pomocy państwa („unowocześnienie polityki w dziedzinie pomocy państwa”), który ma trzy ściśle powiązane ze sobą cele: (i) wspieranie wzrostu gospodarczego na wzmocnionym, dynamicznym i konkurencyjnym rynku wewnętrznym; (ii) egzekwowanie zasad przede wszystkim w odniesieniu do spraw mających największy wpływ na rynek wewnętrzny; oraz (iii) usprawnione zasady i szybsze podejmowanie decyzji.
Unowocześnienie polityki w dziedzinie pomocy państwa umożliwiło państwom członkowskim szybkie wdrożenie pomocy państwa, która sprzyja inwestycjom, wzrostowi gospodarczemu i tworzeniu miejsc pracy. Komisja mogła natomiast skoncentrować swoją kontrolę pomocy państwa na przypadkach, gdzie istnieje największe prawdopodobieństwo zakłócenia konkurencji.
7 stycznia 2019 r. Komisja rozpoczęła, zgodnie ze swoimi wytycznymi dotyczącymi lepszego stanowienia prawa, ocenę zasad przyjętych w ramach unowocześnienia polityki w dziedzinie pomocy państwa, m.in. Wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i celów związanych z energią oraz komunikatu w sprawie ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (projekty IPCEI). Ocena miała formę „oceny adekwatności”. Jej celem było zapewnienie podstawy do podejmowania decyzji o dalszym przedłużeniu lub ewentualnej aktualizacji obowiązujących zasad.
Wyniki oceny podsumowano w dokumencie roboczym służb Komisji. Najważniejsze etapy oceny adekwatności opisano w portalu poświęconym lepszemu stanowieniu prawa. Wszystkie odnośne zasady pomocy państwa, w tym te już zmienione, można znaleźć tutaj.
