Na ratunek przyrodzie

Nielegalny handel dziką przyrodą nie tylko zagraża przetrwaniu niektórych emblematycznych gatunków, lecz także sprzyja korupcji, pociąga ofiary w ludziach i pozbawia uboższe społeczności tak bardzo potrzebnego dochodu. Zagraża również bezpieczeństwu w Afryce Środkowej, gdzie bojówki i ugrupowania terrorystyczne w ten sposób finansują swoje działania.

Plan działania jest ambitnym projektem wykorzystującym wszystkie unijne narzędzia dyplomatyczne, handlowe i z zakresu współpracy rozwojowej do zwalczania zjawiska, które stało się jedną z najbardziej lukratywnych form działalności przestępczej na świecie.

Plan działania został przygotowany wspólnie przez zespół, któremu współprzewodniczyli wysoka przedstawiciel do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, wiceprzewodnicząca Komisji Federica Mogherini oraz komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa Karmenu Vella, przy ścisłej współpracy komisarza ds. współpracy międzynarodowej i rozwoju Nevena Mimicy oraz komisarza do spraw migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitrisa Avramopoulosa.

Federica Mogherini oświadczyła: – Handel dziką przyrodą i kłusownictwo przyczyniają się do braku bezpieczeństwa i stabilności w niektórych krajach i regionach. Stanowią one źródło zasobów dla uzbrojonych grup i sprzyjają korupcji. Musimy budować silne partnerstwa z krajami położonymi wzdłuż łańcucha handlu – krajami pochodzenia, przeznaczenia i tranzytu. UE jest gotowa współpracować ze swoimi partnerami w celu powstrzymania tego rodzaju handlu oraz wspierania społeczności cierpiących w jego wyniku.

Komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa Karmenu Vella stwierdził: – Handel dziką przyrodą jest poważnym zagrożeniem dla naszej zrównoważonej przyszłości i musimy podjąć z nim walkę na wielu frontach. Jeśli obecne tempo tego handlu utrzyma się, urodzone dziś dziecko będzie przed swymi 25. urodzinami świadkiem wymierania ostatnich dzikich słoni i nosorożców. Nowy plan działania podkreśla nasze zaangażowanie na rzecz ukrócenia tej formy przestępczości i stanowi wyraz połączenia woli politycznej z działaniami w terenie.

UE jest obszarem docelowym, obszarem pochodzenia i regionem tranzytowym handlu zagrożonymi gatunkami, którego przedmiotem są żywe i martwe okazy dzikiej fauny i flory bądź wykonane z nich wyroby lub części produktów. W 2014 r. zabito ponad 20 000 słoni i 1200 nosorożców i po latach odtwarzania ich populacje ponownie ulegają zmniejszeniu. Jako największy darczyńca na świecie UE wspiera wysiłki w zakresie ochrony środowiska w Afryce kwotą 700 mln euro w okresie 2014–2020.

Przedkładany plan obejmuje 32 działania, które mają zostać zrealizowane do 2020 r. przez UE i jej 28 państw członkowskich. Uwaga skupia się na trzech priorytetowych zagadnieniach:

  • zapobieganie handlowi oraz ograniczenie podaży i popytu na nielegalne okazy i produkty z dzikiej fauny oraz flory: na przykład do końca 2016 r. Komisja opracuje wytyczne mające na celu zawieszenie wywozu starych przedmiotów z kości słoniowej z obszaru UE;
  • wzmocnienie stosowania istniejących przepisów i skuteczniejsze zwalczanie przestępczości zorganizowanej przez zacieśnienie współpracy między właściwymi organami ścigania takimi jak Europol;
  • zacieśnienie współpracy między państwami pochodzenia, państwami przeznaczenia i regionami tranzytowymi, włączając w to strategiczne wsparcie finansowe UE na rzecz rozwiązania problemu handlu w państwach pochodzenia, pomoc w budowaniu potencjału w zakresie egzekwowania przepisów i zapewnianie długoterminowych źródeł dochodu społeczności wiejskich zamieszkujących obszary o bogatych zasobach przyrodniczych.

W Europejskiej agendzie bezpieczeństwa, przedstawionej w maju 2015 r., Komisja zaproponowała intensywniejsze zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku oraz nielegalnego handlu dziką przyrodą. Plan działania stanowi część szerzej zakrojonego planu działania na rzecz skuteczniejszego zwalczania finansowania terroryzmu, przedłożonego przez Komisję w lutym 2016 r. Plan wnosi również istotny wkład w osiągnięcie jednego z ukierunkowanych celów zrównoważonego rozwoju (celu 15), który zobowiązuje do „podjęcia natychmiastowych działań w celu zaprzestania kłusownictwa i nielegalnego handlu chronionymi gatunkami dzikiej flory i fauny oraz rozwiązania kwestii popytu i podaży w odniesieniu do nielegalnych okazów i produktów z dzikiej fauny oraz flory”.

Plan działania zostanie przedłożony państwom członkowskim do zatwierdzenia w nadchodzących tygodniach.

Kontekst

UE odgrywa przodującą rolę w zwalczaniu przestępczości przeciwko dzikiej przyrodzie, opowiadając się za ścisłymi uregulowaniami zgodnie z Konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), propagując ich stosowanie we wszystkich krajach oraz wspierając zakrojone na szeroką skalę działania ochronne.

Handel dziką przyrodą z obszaru UE, sprowadzaną na jej teren i prowadzony w jej obrębie jest regulowany za pomocą szeregu rozporządzeń dotyczących handlu dziką przyrodą, za pomocą których wdrażane są postanowienia konwencji CITES. Unijne dyrektywy dotyczące ochrony przyrody zabraniają sprzedaży i transportu szeregu ściśle chronionych gatunków dzikiej fauny i flory w UE. Nielegalny handel dziką przyrodą jest również ujęty w dyrektywie w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne, która zobowiązuje państwa członkowskie do uznania go za przestępstwo.

W 2014 r. konsultacje w sprawie podejścia UE do nielegalnego handlu dziką przyrodą wykazały silne poparcie dla opracowania unijnego planu działania. Parlament Europejski przyjął w styczniu 2014 r. kompleksową rezolucję, w której apelował o unijny plan działania na rzecz zwalczania przestępstw przeciwko dzikiej przyrodzie oraz nielegalnego handlu.

Dodatkowe informacje