KE proponuje zawieszenie koncesji handlowych z Izraelem oraz sankcje wobec ekstremistycznych ministrów izraelskiego rządu i brutalnych osadników. Sankcje mają objąć także liderów Hamasu.
W następstwie ogłoszenia przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii Komisja Europejska przedstawiła Radzie wniosek dotyczący zawieszenia niektórych postanowień układu o stowarzyszeniu między UE a Izraelem dotyczących handlu („układ”), a także wnioski dotyczące sankcji wobec Hamasu, ministrów ekstremistów i brutalnych osadników.
Komisja zawiesza również swoje dwustronne wsparcie dla Izraela, z wyjątkiem wsparcia dla społeczeństwa obywatelskiego i Yad Vashem. Konkretnie ma to wpływ na przyszłe roczne przydziały w latach 2025–2027, a także na bieżące projekty współpracy instytucjonalnej z Izraelem i projekty finansowane w ramach regionalnego instrumentu współpracy UE–Izrael.
Wnioski są następstwem przeglądu zgodności Izraela z art. 2 umowy, w którym stwierdzono, że działania podjęte przez rząd Izraela stanowią naruszenie zasadniczych elementów związanych z poszanowaniem praw człowieka i zasad demokratycznych. Upoważnia to UE do jednostronnego zawieszenia umowy.
W szczególności naruszenie to odnosi się do szybko pogarszającej się sytuacji humanitarnej w Strefie Gazy po interwencji wojskowej Izraela, blokady pomocy humanitarnej, intensyfikacji operacji wojskowych oraz decyzji władz izraelskich o przyspieszeniu realizacji planu osiedlenia na tzw. obszarze E1 Zachodniego Brzegu, co jeszcze bardziej podważa rozwiązanie dwupaństwowe.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: Okropne wydarzenia, które codziennie mają miejsce w Strefie Gazy, muszą się skończyć. Konieczne jest natychmiastowe zawieszenie broni, nieograniczony dostęp do wszelkiej pomocy humanitarnej i uwolnienie wszystkich zakładników przetrzymywanych przez Hamas. Unia Europejska pozostaje największym darczyńcą pomocy humanitarnej i niezachwianym orędownikiem rozwiązania dwupaństwowego. Odzwierciedlając te pryncypialne zobowiązania i biorąc pod uwagę poważne niedawne wydarzenia na Zachodnim Brzegu, proponujemy zawieszenie koncesji handlowych z Izraelem, nałożenie sankcji na ekstremistycznych ministrów i brutalnych osadników oraz wstrzymanie dwustronnego wsparcia dla Izraela,bez wpływu na naszą pracę z izraelskim społeczeństwem obywatelskim i Yad Vashem.
Zawieszenie dotyczy podstawowych postanowień umowy związanych z handlem i w praktyce oznacza, że przywóz z Izraela straci preferencyjny dostęp do rynku UE. Towary te będą zatem obciążone cłami na poziomie mającym zastosowanie do każdego innego państwa trzeciego, z którym UE nie zawarła umowy o wolnym handlu.
Wszyscy zgadzamy się, że sytuacja w Gazie nadal zmierza w złym kierunku. Musimy wykorzystać narzędzia, którymi dysponujemy, aby nakłonić rząd Izraela do zmiany kursu. Wśród przedstawionych opcji zawieszenie koncesji handlowych i nałożenie sankcji na ekstremistycznych ministrów, brutalnych osadników i agentów Hamasu byłoby wyraźnym sygnałem ze strony Unii Europejskiej: ta wojna musi się skończyć, cierpienie musi się skończyć, a zakładnicy muszą zostać uwolnieni. Kolejnym kluczowym krokiem jest zapewnienie wsparcia ze strony naszych państw członkowskich w celu wdrożenia tego wniosku. Kaja Kallas, wysoka przedstawicielka Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz wiceprzewodnicząca Komisji
Wstrzymujemy wszelkie dwustronne wsparcie finansowe dla izraelskiego rządu. Nadal opowiadamy się za rozwiązaniem dwupaństwowym – opartym na bezpiecznym Izraelu i realnej Autonomii Palestyńskiej. Aby to umożliwić, wspieramy palestyński proces reform znacznymi środkami finansowymi w wysokości 1,6 mld euro w ciągu najbliższych dwóch lat. Same fundusze nie wystarczą. Nadchodząca Grupa Darczyńców Palestyny będzie służyć jako platforma do stymulowania wysiłków partnerów regionalnych i międzynarodowych. Zapraszamy innych do przyłączenia się do nas i zadeklarowania swojego wsparcia. Dubravka Šuica, komisarz do spraw regionu śródziemnomorskiego
Kolejne kroki
Zawieszenie przepisów związanych z handlem
Komisja przedstawia wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie zawieszenia niektórych postanowień umowy dotyczących handlu, które wchodzą w zakres wspólnej polityki handlowej Unii.
Rada musi przyjąć decyzję większością kwalifikowaną.
Decyzja wejdzie w życie z dniem jej przyjęcia.
Po przyjęciu decyzji Rada Stowarzyszenia UE–Izrael zostanie powiadomiona o zawieszeniu. Zawieszenie stanie się skuteczne 30 dni po powiadomieniu Rady Stowarzyszenia.
Sankcje wobec Hamasu, ekstremistycznych ministrów izraelskiego rządu i brutalnych osadników
W szczególności pakiet składa się z 4 projektów aktów prawnych zawierających 9 wniosków dotyczących umieszczenia w wykazie przeciwko ministrom i osadnikom (w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka), a także wzmocnionego pakietu dotyczącego umieszczenia w wykazie 10 członków Biura Politycznego Hamasu w oparciu o nowe kryterium umieszczenia w wykazie w ramach systemu sankcji Hamasu.
Rada musi teraz zatwierdzić decyzję jednomyślnie.
Kontekst
W następstwie niedawnej decyzji Izraela o wprowadzeniu blokady dostępu pomocy humanitarnej do Strefy Gazy sytuacja humanitarna pogorszyła się do bezprecedensowego i niezrównoważonego poziomu, spowodowanego trwającymi bombardowaniami, operacjami wojskowymi, masowymi wysiedleniami i upadkiem podstawowych usług.
W dniu 23 czerwca 2025 r. Wysoki Przedstawiciel UE przedstawił Radzie do Spraw Zagranicznych przegląd, w którym stwierdził, że istnieją przesłanki wskazujące na to, że Izrael naruszyłby art. 2 układu eurośródziemnomorskiego, który ustanawia poszanowanie praw człowieka i zasad demokratycznych jako zasadniczy element tego układu.
Naruszenie art. 2 stanowi poważne istotne naruszenie tej umowy. Unia Europejska ma prawo zareagować na takie naruszenie w sposób proporcjonalny i w celu wsparcia zakończenia naruszeń. Ze względu na szczególnie pilny charakter sytuacji UE może podjąć działania bez uprzedniego odwołania się do Rady Stowarzyszenia ustanowionej na mocy układu.
W orędziu o stanie Unii w 2025 r. wygłoszonym 10 września 2025 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursulavon der Leyen ogłosiła, że Komisja Europejska zaproponuje częściowe zawieszenie układu o stowarzyszeniu w kwestiach związanych z handlem.
Układ eurośródziemnomorski ustanawia stowarzyszenie między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Państwem Izrael, z drugiej strony.
Art. 2 Układu Euro Śródziemnomorskiego stanowi, że „stosunki między stronami, jak również wszystkie postanowienia samego układu, opierają się na poszanowaniu praw człowieka i zasad demokratycznych, które leżą u podstaw ich polityki wewnętrznej i międzynarodowej oraz stanowią zasadniczy element niniejszego układu”.
Handel między UE a Izraelem
UE jest największym partnerem handlowym Izraela, odpowiadającym za 32 proc. całkowitego handlu towarami Izraela ze światem w 2024 r. Izrael jest 31. największym partnerem handlowym UE.
Łączny handel towarami między UE a Izraelem w 2024 r.: 42,6 mld euro.
Wartość importu do UE z Izraela wyniosła 15,9 mld euro, na co składają się:
maszyny i sprzęt transportowy (7 mld euro, 43,9 proc.)
chemikalia (2,9 mld euro, 18 proc.) oraz
inne wyroby przemysłowe (1,9 mld EUR, 12,1 proc.).
Eksport UE do Izraela wyniósł 26,7 mld EUR i był zdominowany przez:
maszyny i sprzęt transportowy (11,5 mld EUR, 43 proc.),
chemikalia (4,8 mld euro, 18 proc.) oraz
inne wyroby przemysłowe (3,1 mld EUR, 11,7 proc.).
Handel usługami między UE a Izraelem wyniósł w 2023 r. 25,6 mld euro (UE importuje 10,5 mld euro, a eksportuje 15,1 mld euro).
Dwustronne wsparcie UE dla Izraela
Wsparcie finansowe UE dla Izraela jest objęte Instrumentem Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR) „Globalny wymiar Europy” (ISWMR – „Globalny wymiar Europy”) na lata 2021–2027. W tym kontekście Izrael miał otrzymać średnio 6 mln EUR rocznie w ramach obecnych WRF w latach 2025–2027.
Ponadto UE w równym stopniu wstrzyma projekty współpracy instytucjonalnej, w tym programy partnerstwa i projekty w ramach regionalnego instrumentu współpracy UE–Izrael przynoszącego korzyści Izraelowi w regionie w kontekście porozumień abrahamowych. Kwota, która ma zostać wstrzymana, wynosi około 14 mln EUR.
Sankcje wobec osadników stosujących przemoc
W ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka Rada umieściła dotychczas w wykazie dziewięć osób i pięć podmiotów związanych z brutalnym ekstremizmem na Zachodnim Brzegu i we Wschodniej Jerozolimie, a także z blokowaniem pomocy humanitarnej w Strefie Gazy.
7 grudnia 2020 r. Rada ustanowiła globalny system sankcji za naruszenia praw człowieka, który ma zastosowanie do czynów takich jak ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i inne poważne pogwałcenia lub naruszenia praw człowieka (np. tortury, niewolnictwo, egzekucje pozasądowe, arbitralne aresztowania lub zatrzymania). Globalny system sankcji UE za naruszenia praw człowieka podkreśla determinację UE w zwiększaniu jej roli w przeciwdziałaniu poważnym pogwałceniom i naruszeniom praw człowieka na całym świecie. Osiągnięcie skutecznego korzystania z praw człowieka przez wszystkich jest strategicznym celem Unii. Poszanowanie godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności i praw człowieka jest podstawową wartością Unii oraz jej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
W konkluzjach z 27 czerwca 2024 r. Rada Europejska ponownie zdecydowanie potępia brutalne ataki terrorystyczne przeprowadzone 7 października 2023 r. przez Hamas i inne ugrupowania terrorystyczne na Izrael. Rada Europejska zdecydowanie potępiła trwającą przemoc ze strony ekstremistycznych osadników na Zachodnim Brzegu, w tym we Wschodniej Jerozolimie i zwróciła się do Rady o kontynuowanie prac nad dalszymi środkami ograniczającymi skierowanymi przeciwko ekstremistycznym osadnikom. Rada Europejska zaapelowała również o bezpieczny dostęp do miejsc świętych oraz o utrzymanie status quo. Na koniec Rada Europejska potępiła decyzje rządu Izraela o dalszym rozszerzaniu nielegalnych osiedli na okupowanym Zachodnim Brzegu i wezwała Izrael do cofnięcia tych decyzji.
