Androulla Vassiliou, komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży, powiedziała: „Trudno zaakceptować fakt, że tak wielu młodych ludzi w Europie nadal nie posiada podstawowych umiejętności czytania i pisania. Z tego powodu narażeni są na wykluczenie społeczne, trudności ze znalezieniem pracy i gorszą jakość życia. W ostatnim dziesięcioleciu sytuacja nieco się poprawiła, ale postęp jest niewystarczający. Sprawność czytania jest podstawą uczenia się – z tego względu niedawno rozpoczęłam kampanię na rzecz sprawności czytania skierowaną do osób w każdym wieku, szczególnie pochodzących z najmniej uprzywilejowanych środowisk, takich jak dzieci romskie.”

W opracowaniu, które przygotowała sieć Eurydice na zamówienie Komisji, uwzględniono cztery najważniejsze zagadnienia: metody nauczania, sposoby rozwiązywania problemów z czytaniem, kształcenie nauczycieli i upowszechnianie czytania poza szkołą. Każde z nich przeanalizowano na podstawie badań naukowych, wyników najnowszych międzynarodowych sondaży oraz szczegółowego przeglądu krajowych polityk, programów i najlepszych praktyk. Okazuje się, że tylko osiem państw (Dania, Finlandia, Islandia, Irlandia, Malta, Norwegia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo) zapewnia szkołom specjalistów zajmujących się problematyką czytania, którzy wspierają nauczycieli i uczniów.

Raport Eurydice stanowi istotny wkład w działalność grupy ekspertów wysokiego szczebla ds. umiejętności czytania i pisania, którą w styczniu tego roku powołała komisarz Vassiliou, a jej pracom przewodniczy JKW Laurentien, księżna Niderlandów. Eksperci zajmują się badaniem sposobów wspierania umiejętności pisania i czytania we wszystkich grupach wiekowych oraz oceną skuteczności dotychczasowych inicjatyw politycznych i programów. Do połowy 2012 r. mają przygotować konkretne propozycje działań w tej dziedzinie.

Kontekst

W ostatnich latach wiele wysiłku włożono w poprawę krajowych wytycznych oraz upowszechnianie najlepszych praktyk pedagogicznych. W całej Europie powszechną praktyką jest już wprowadzanie podstaw nauki czytania na poziomie przedszkolnym. Szkoły coraz częściej wykorzystują w tym celu różnorodny materiał: bajki i opowiadania, czasopisma, komiksy i strony internetowe. Na sprawność czytania zwraca się też uwagę podczas nauczania innych przedmiotów w programie szkolnym, tak aby upowszechniać czytanie ze zrozumieniem w różnych kontekstach.

Nie ma jednak jednego, nadającego się w każdym przypadku i gwarantującego powodzenie, podejścia do tego zagadnienia. Z badań naukowych wynika, że najlepsze jest łączenie różnych strategii doskonalących umiejętności czytania. Wspólne uczenie się i dyskusje z rówieśnikami również mogą się przyczynić do lepszego zrozumienia tekstu i pomóc uczniom słabym w czytaniu. Choć większość państw wyznaczyła sobie cele związane ze sprawnością czytania, w krajowych wytycznych często brakuje wystarczająco szeroko zakrojonych strategii, zwłaszcza na poziomie kształcenia gimnazjalnego.
W sumie jednak państwa dysponują dobrymi wytycznymi w zakresie programów nauczania, natomiast więcej uwagi należałoby poświęcić ich wdrażaniu przez nauczycieli.

Niewiele państw zatrudnia specjalistów w dziedzinie nauki czytania do pomocy nauczycielom i uczniom

Problemy z czytaniem da się skutecznie rozwiązywać, jeśli są one rozpoznawane i pokonywane na wczesnym etapie. Ważne jest też, aby materiały dydaktyczne były dostosowane do konkretnych potrzeb, a nauczyciele mieli zapewniony stały rozwój zawodowy.

Szczególnie efektywne mogą być intensywne kursy czytania przeznaczone dla pojedynczych osób lub niewielkich grup. Niestety, niewielu nauczycieli ma możliwość specjalizacji w tej dziedzinie, a eksperci w nauce czytania, którzy pomagają nauczycielom w szkołach, są zatrudniani tylko w Zjednoczonym Królestwie, Irlandii, na Malcie i w pięciu krajach nordyckich.

Barierą w szybkiej i skutecznej pomocy uczniom mogą być też długotrwałe procedury przy organizowaniu dodatkowego wsparcia.

Wiele krajowych polityk i inicjatyw ma na celu upowszechnianie czytania. Większość z nich jednak skierowana jest do ogółu społeczeństwa, a nie do osób, które mają największe trudności w czytaniu, a więc chłopców, młodzieży ze środowisk w niekorzystnej sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz osób, które uczą się w języku innym, niż ojczysty. Ważne jest ponadto, aby w programach tych wykorzystywano zróżnicowane materiały dydaktyczne, w tym multimedialne.

Eurydice

Siec Eurydice oferuje informacje i analizy dotyczące europejskich systemów kształcenia i polityki w zakresie edukacji. Obecnie, w 2011 r., do sieci należy 37 biur krajowych z 33 państw uczestniczących w unijnym programie „Uczenie się przez całe życie” (państwa członkowskie UE, Chorwacja, Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria i Turcja). Sieć jest koordynowana i zarządzana przez unijną Agencję Wykonawczą ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego w Brukseli, która odpowiada za przygotowywanie publikacji i oferuje bogate internetowe zasoby informacji.

Więcej informacji:

W całości opracowanie Teaching Reading in Europe: Contexts, Policies and Practices dostępne jest w języku angielskim [egzemplarze drukowane w języku angielskim są do dyspozycji od lipca 2011 r., a w językach francuskim i niemieckim zostaną udostępnione wkrótce].