Komisja Europejska prowadzi dalsze konsultacje z państwami członkowskimi w sprawie przedłużenia i dostosowania tymczasowych kryzysowych ram pomocy państwa wspierających gospodarkę w sytuacji rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie. Ramy te przyjęto 23 marca 2022 r. i po raz pierwszy zmieniono 20 lipca 2022 r. Pierwsze konsultacje z państwami członkowskimi w tej sprawie odbyły się 5 października 2022 r.

W świetle przedłużającej się rosyjskiej agresji na Ukrainę oraz bezpośrednich i pośrednich skutków tej wojny, które wpływają na gospodarkę i sytuację energetyczną, Komisja zasięgnęła już opinii państw członkowskich między innymi w sprawie możliwego przedłużenia tymczasowych ram kryzysowych oraz dodania do nich nowych instrumentów mających na celu wspieranie zmniejszenia zapotrzebowania na energię elektryczną.

Biorąc pod uwagę opinie już otrzymane od państw członkowskich oraz niedawno przyjęte rozporządzenie w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu zaradzenia wysokim cenom energii (rozporządzenie (UE) 2022/1854), a także wniosek Komisji w sprawie nowego rozporządzenia dotyczącego środków nadzwyczajnych, obecnie Komisja prowadzi dalsze konsultacje z państwami członkowskimi w szczególności na temat możliwych zmian dotyczących:

• ukierunkowanego dostosowania, które rozszerzy możliwości państw członkowskich w zakresie udzielania gwarancji publicznych przedsiębiorstwom energetycznym na pokrycie kosztów zabezpieczeń finansowych potrzebnych do prowadzenia działalności handlowej w sytuacji obecnych cen rynkowych i ich zmienności; oraz
• dodatkowych dostosowań, które w jeszcze większym stopniu umożliwią państwom członkowskim udzielanie wsparcia przedsiębiorstwom dotkniętym wysokimi cenami energii. Najważniejszym celem wniosku Komisji jest dalsze zwiększenie elastyczności, tak aby można było szybciej i skuteczniej pomagać przedsiębiorstwom, które zmagają się ze znacznym wzrostem kosztów energii, a jednocześnie chronić równe warunki działania na jednolitym rynku.

Proponowane zmiany uzupełniają rozporządzenie (UE) 2022/1854. Ich celem jest zapewnienie, aby tymczasowe ramy kryzysowe dalej pozwalały państwom członkowskim udzielać niezbędnego i proporcjonalnego wsparcia gospodarkom, chroniąc jednocześnie równe warunki działania.

Komisja planuje przyjąć zmienione tymczasowe ramy kryzysowe do końca października, biorąc pod uwagę opinie państw członkowskich oraz, w razie potrzeby, elementy wniosku Komisji w sprawie nowego rozporządzenia dotyczącego środków nadzwyczajnych w celu rozwiązania problemu wysokich cen gazu w UE i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw w zimie. 

Kontekst

Tymczasowe kryzysowe ramy pomocy państwa, przyjęte 23 marca 2022 r., umożliwiają państwom członkowskim wykorzystanie elastyczności przewidzianej w zasadach pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście wojny Rosji przeciwko Ukrainie.

Tymczasowe ramy kryzysowe zmieniono 20 lipca 2022 r. w celu uzupełnienia legislacyjnego pakietu gotowości do zimy oraz zgodnie z celami planu REPowerEU.

W obecnie obowiązujących tymczasowych ramach kryzysowych przewidziano następujące rodzaje pomocy, której mogą udzielać państwa członkowskie:

• ograniczona kwota pomocy, w dowolnej formie, dla przedsiębiorstw dotkniętych obecnym kryzysem lub wynikającymi z niego sankcjami i środkami odwetowymi, podwyższona maksymalnie do 62 tys. euro w rolnictwie, 75 tys. euro w sektorach rybołówstwa i akwakultury oraz do 500 tys. euro we wszystkich pozostałych sektorach;
• wsparcie płynności w formie gwarancji państwowych i subsydiowanych pożyczek;
• pomoc rekompensująca wysokie ceny energii. Pomoc, która może być przyznawana w dowolnej formie, częściowo zrekompensuje przedsiębiorstwom – w szczególności energochłonnym użytkownikom energii – dodatkowe koszty wynikające z wyjątkowego wzrostu cen gazu i energii elektrycznej. Całkowita pomoc na beneficjenta nie może przekroczyć 30 proc. kosztów kwalifikowalnych i – aby zachęcić do oszczędzania energii – powinna odnosić się do nie więcej niż 70 proc. zużycia gazu i energii elektrycznej w tym samym okresie poprzedniego roku, do maksymalnej kwoty 2 mln euro w danym momencie. Jeżeli przedsiębiorstwo ponosi straty operacyjne, konieczna może być dalsza pomoc w celu zapewnienia kontynuacji działalności gospodarczej. W związku z tym państwa członkowskie mogą przyznać pomoc przekraczającą te pułapy – do 25 mln euro dla energochłonnych użytkowników energii oraz do 50 mln euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorach i podsektorach szczególnie dotkniętych;
• środki przyspieszające wprowadzanie energii odnawialnej. Państwa członkowskie mogą ustanawiać programy inwestycji w energię ze źródeł odnawialnych, m.in. wodór odnawialny, biogaz i biometan, a także w magazynowanie energii i energię cieplną ze źródeł odnawialnych, m.in. stosowanie pomp ciepła. W ramach tych programów dopuszcza się uproszczone procedury przetargowe, które można szybko wdrożyć, przy jednoczesnym zapewnieniu wystarczających zabezpieczeń w celu ochrony równych warunków działania. Możliwe jest w szczególności ustanawianie programów ukierunkowanych na konkretną technologię, która wymaga wsparcia ze względu na szczególne cechy krajowego koszyka energetycznego; oraz
• środki ułatwiające obniżenie emisyjności procesów przemysłowych. Aby jeszcze bardziej przyspieszyć dywersyfikację dostaw energii, państwa członkowskie mogą wspierać inwestycje służące odchodzeniu od paliw kopalnych, w szczególności poprzez elektryfikację, środki efektywności energetycznej oraz wprowadzanie wodoru odnawialnego i wodoru elektrolitycznego spełniającego określone warunki. Państwa członkowskie mogą (i) ustanawiać nowe programy oparte na przetargach albo (ii) bezpośrednio wspierać projekty bez organizowania przetargów, przy czym obowiązywać będą pewne ograniczenia wielkości wkładu ze środków publicznych przypadającego na jedną inwestycję. Wprowadzone zostaną specjalne premie uzupełniające przyznawane małym i średnim przedsiębiorstwom oraz w przypadku szczególnie energooszczędnych rozwiązań.

Z zakresu stosowania tych środków wyłączone są podmioty kontrolowane przez Rosję, które zostały objęte sankcjami.

Obecnie obowiązujące tymczasowe ramy kryzysowe stosuje się do 31 grudnia 2022 r. w odniesieniu do środków wsparcia płynności i środków dotyczących zwiększonych kosztów energii. Pomoc na wprowadzanie odnawialnych źródeł energii i obniżenie emisyjności przemysłu może być przyznawana do końca czerwca 2023 r.

Więcej informacji na temat tymczasowych ram kryzysowych i innych działań podjętych przez Komisję w odpowiedzi na skutki gospodarcze wojny Rosji przeciwko Ukrainie można znaleźć tutaj.