Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) wzywa do wzmocnienia wniosku Komisji w sprawie uczynienia staży w UE bardziej sprawiedliwymi i sprzyjającymi włączeniu społecznemu. Prawie połowa z ponad trzech milionów stażystów w UE nie otrzymuje wynagrodzenia, a prawie jedna trzecia nie ma dostępu do ochrony socjalnej. Wszyscy młodzi ludzie powinni mieć możliwość skorzystania ze stażu – nie tylko ci, którzy mogą sobie na niego pozwolić
W dniu 11 lipca Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) przeprowadził debatę na wysokim szczeblu na temat udoskonalenia prawodawstwa UE dotyczącego staży w związku z apelami społeczeństwa obywatelskiego i organizacji młodzieżowych o zaprzestanie powszechnej praktyki stażystów pracujących za darmo i niemających dostępu do ochrony socjalnej ani innych praw pracowniczych i socjalnych.
W debacie z komisarzem do spraw miejsc pracy i praw socjalnych Nicolasem Schmitem, która odbyła się podczas lipcowej sesji plenarnej, EKES z zadowoleniem przyjął najnowsze propozycje Komisji dotyczące poprawy staży w Europie – dyrektywy w sprawie staży i wzmocnionych ram jakości staży. Wyraziła uznanie dla inicjatywy Komisji jako ważnego kroku we właściwym kierunku.
Proponowana dyrektywa ma na celu poprawę i egzekwowanie dobrych warunków pracy stażystów oraz, poprzez kontrole i inspekcje, zapewnienie, aby staże nie były wykorzystywane do ukrywania regularnych miejsc pracy. We wniosku dotyczącym zmiany zalecenia Rady z 2014 r. w sprawie ram jakości staży Komisja zaleca sprawiedliwe wynagrodzenie stażystów i zapewnienie im dostępu do odpowiedniej ochrony socjalnej. Środki wymienione w zmienionym zaleceniu Rady nie są jednak wiążące.
Komitet wezwał współprawodawców do wzmocnienia propozycji mających na celu zapobieganie niewłaściwemu wykorzystywaniu staży jako źródła taniej siły roboczej lub zamiennika podstawowych miejsc pracy.
EKES podkreślił znaczenie sprawiedliwego wynagrodzenia dla stażystów. Należy również pokryć koszty utrzymania, które ponoszą, aby móc wziąć udział w stażu, aby zagwarantować wszystkim równy dostęp do stażu.
Przewodniczący EKES-u Oliver Röpke stwierdził, że „staże są kluczowym narzędziem umożliwiającym młodym ludziom zdobycie doświadczenia zawodowego z pierwszej ręki. Musimy dopilnować, aby żadna młoda osoba nie została wykluczona z tych możliwości ze względu na ograniczenia finansowe. Dlatego staże muszą być sprawiedliwie wynagradzane. Musimy zająć się praktykami opartymi na wyzysku w Europie i dziękuję Komisji za jej propozycje osiągnięcia tego celu”.
Komisarz Schmit powiedział: „Staże mogą być świetnym sposobem na zdobycie przez młodych ludzi początkowego doświadczenia zawodowego, zdobycie nowych umiejętności i zbudowanie sieci kontaktów. Muszą to być jednak staże dobrej jakości. Oznacza to, że musi istnieć jasny cel edukacyjny, muszą otrzymywać wynagrodzenie, a stażyści muszą otrzymać mentoring i wskazówki, aby pomóc im w przejściu do świata pracy. Musimy również dołożyć wszelkich starań, aby staże były bardziej dostępne i sprzyjały włączeniu społecznemu: Nie tylko dla nielicznych uprzywilejowanych. Dziękuję EKES-owi za dzisiejszą debatę i za jego zaangażowanie na rzecz wzmocnienia pozycji młodych ludzi rozpoczynających karierę zawodową”.
EKES: zwalczanie nadużywania i niewłaściwego wykorzystywania staży ma zasadnicze znaczenie
W opinii „Dyrektywa w sprawie staży i wzmocnione ramy jakości staży” EKES podkreślił kluczową rolę właściwych organów w zwalczaniu regularnych stosunków pracy pod przykrywką staży. Partnerzy społeczni odgrywają zasadniczą rolę w tych wysiłkach, zgodnie z istniejącymi praktykami krajowymi.
W niniejszej opinii wzywa się do przyjęcia przepisów gwarantujących, że przedstawiciele pracowników mogą zawsze działać na rzecz ochrony stażystów, nawet jeśli staż nie stanowi stosunku pracy, zgodnie z przepisami i praktykami krajowymi.
„Niezbędne jest udoskonalenie ram jakości staży w całej Europie, zwłaszcza pod względem wzmocnienia treści dydaktycznych i szkoleniowych oraz zwalczania nadużywania i niewłaściwego wykorzystywania staży. W związku z tym wzywamy Komisję do udoskonalenia przedstawionych wniosków, aby zapewnić osiągnięcie tych celów” – powiedziała sprawozdawczyni komisji opiniodawczej Nicoletta Merlo.
Merlo stwierdziła, że wnioski Komisji odnoszą się bez rozróżnienia do wszystkich form staży i nie przewidują środków niezbędnych do zapobiegania niewłaściwemu wykorzystywaniu staży od samego początku. Ponadto przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie do stażystów uznawanych za pracowników lub pozostających w stosunku pracy. Ogranicza to zakres beneficjentów i oznacza, że istnieje niebezpieczeństwo, że cele proponowanych przepisów nie zostaną osiągnięte.
Sprzeciw pracodawców i związków zawodowych
W debacie plenarnej wzięli również udział przywódcy unijnych organizacji patronackich reprezentujących europejskich pracodawców, pracowników i młodzież: dyrektor Business Europe Maxime Cerutti, sekretarz Konfederacji Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (ETUC), Tea Jarc oraz nowo mianowany przewodniczący Europejskiego Forum Młodzieży Rareș Voicu.
P. Cerutti stwierdził, że stowarzyszenia pracodawców są przeciwne wiążącym przepisom dotyczącym staży, ponieważ ważne jest poszanowanie kompetencji krajowych i kompetencji partnerów społecznych. Praktyki stażowe oraz definicje stażysty różnią się w poszczególnych krajach. Zasadnicze znaczenie ma ogólna poprawa sytuacji na rynku pracy poprzez ogólne udoskonalenie przepisów dotyczących szkoleń i stworzenie lepszych zachęt dla pracodawców do szkolenia siły roboczej w celu zmniejszenia niedopasowania umiejętności na rynku pracy.
Jarc powiedziała, że głównym mankamentem pakietu Komisji jest to, że nie zamierza ona zaprzestać bezpłatnych staży, tym samym wysyłając młodym ludziom sygnał, że mogą być wykorzystywani. Dyrektywa nie określa ani nie egzekwuje kryteriów definiowania dobrej jakości staży, w związku z czym należy zwrócić się do rządów i pracodawców z jasnymi żądaniami. Voicu powiedział, że Europejskie Forum Młodzieży z zadowoleniem przyjęło wiele elementów tej inicjatywy, ale chciało, aby dyrektywa była „bardziej odważna”. Zagwarantowałoby to, że młodzi ludzie nie byliby wykorzystywani i marginalizowani na rynku pracy, a w konsekwencji wykluczeni społecznie.
Inwestowanie w dobrej jakości staże się opłaca
Inwestowanie w wysokiej jakości staże – które gwarantują sprawiedliwe i przejrzyste warunki pracy oraz odpowiednie treści edukacyjne – ma ogromny potencjał w zakresie zwiększania zatrudnienia młodzieży. Według danych z 2023 r. Flash Eurobarometar, 68 % stażystów objętych badaniem było zatrudnionych po odbyciu stażu. Trzech na czterech byłych stażystów uznało, że wiedza i umiejętności zdobyte podczas stażu są przydatne zawodowo.
Jednocześnie bezrobocie młodzieży nadal stanowi stałe wyzwanie w UE: jest ponad dwukrotnie wyższa niż ogólna stopa bezrobocia. Podczas gdy w całej UE średni wskaźnik zatrudnienia niedawnych absolwentów wyniósł 83,5 %, w niektórych państwach członkowskich był znacznie niższy, osiągając jedynie 67 % we Włoszech.
Kontekst
W nowych wnioskach Komisji zaktualizowano ramy jakości staży z 2014 r., w których określono normy i wytyczne dla państw członkowskich dotyczące sposobu prowadzenia staży. Dwa nowe wnioski, opublikowane w marcu 2024 r., są kontynuacją zarówno innych inicjatyw Komisji wspierających zatrudnienie młodzieży, jak i Konferencji w sprawie przyszłości Europy, na której Europejczycy zwrócili się do Komisji o zapewnienie wysokiej jakości staży.
EKES postrzega pakiet jako ważny pierwszy krok i zobowiązuje się do dalszego dążenia do sprawiedliwego traktowania młodych ludzi na rynku pracy w odniesieniu do warunków pracy, szkoleń i możliwości awansu.
